Odpowiedzialność pracownika za wyrządzenie szkody osobie trzeciej – część 1

Obowiązujący od ponad 35 lat Kodeks pracy wykształcił odpowiednie wykładnie pozwalające na właściwe stosowanie jego instytucji. Mimo istnienia dość klarownych komentarzy art. 120 K.p., nadal dochodzi do przypadków błędnego pojmowania tej regulacji prawnej.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Zgodnie z art. 120 § 1 K.p. w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązanym do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.

Natomiast w myśl art. 120 § 2 K.p., wobec pracodawcy, który naprawił szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, pracownik ponosi odpowiedzialność przewidzianą w przepisach rozdziału I działu V K.p. pt. „Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy”.

Wskazany przepis jest konsekwencją wynikającej bezpośrednio z art. 117 § 1 i 2 K.p. zasady ryzyka podmiotu zatrudniającego. Oznacza ona, że pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania.

Pracownik nie ponosi też ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.

Prowadzenie zakładu pracy łączy się z ryzykiem związanym przede wszystkim z opłacalnością określonego przedsięwzięcia w zakresie produkcji wyrobów czy świadczenia usług.

Pracodawcy przysługuje wyłączne prawo doboru pracowników do wykonywania określonej pracy, jak również zarządzania tymi pracownikami poprzez wydawanie poleceń dotyczących w szczególności sposobu wykonywania pracy.

W związku z podporządkowaniem pracownika w procesie pracy poleceniom pracodawcy w systemowym ujęciu ustawodawca musiał uwolnić pracownika od odpowiedzialności w sposób wskazany wyżej, bo w przeciwnym razie pracownik byłby bezzasadnie obciążony skutkami ryzyka prowadzonej przez pracodawcę działalności.

Nie oznacza to jednak, aby pracownik był całkowicie uwolniony od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracodawcy, jednakże system tej odpowiedzialności jest odpowiedni do nierówności stron stosunku pracy.

Rozdział I działu V K.p. przewiduje dwa rodzaje odpowiedzialności materialnej pracownika wobec pracodawcy za wyrządzoną mu szkodę. Pierwszy rodzaj odpowiedzialności tzw. miarkowanej wynika z art. 119 K.p. i dotyczy wyrządzenia szkody nieumyślnie.

Drugi rodzaj odpowiedzialności przewiduje art. 122 K.p., stwierdzając, że pracownik jest obowiązany do naprawienia szkody w pełnej wysokości w razie wyrządzenia jej pracodawcy w sposób umyślny.

W obu przypadkach podstawą odpowiedzialności materialnej pracownika jest przypisanie mu zawinienia w pierwszym przypadku nieumyślnego a w drugim umyślnego. Oznacza to, że odpowiedzialność materialna pracownika wchodzi w grę wyłącznie wówczas, gdy pracownikowi można przypisać zawinienie.

Szkoda powstała w warunkach braku zawinienia po stronie pracownika obciąża pracodawcę w ramach zasady ryzyka podmiotu zatrudniającego. Przytoczone przepisy rozdziału I działu V K.p. pt. „Odpowiedzialność materialna pracowników” kreują określone zasady obowiązujące w stosunku pracy, odmienne od cywilistycznych zasad odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.

Jedną z podstawowych reguł tej odpowiedzialności jest zasada odpowiedzialności pracodawcy za szkodę wyrządzoną przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych.

Reguła ta obowiązuje zawsze, co oznacza, że rodzaj zawinienia nie ma znaczenia dla celów stosowania art. 120 K.p. Każde zatem wyrządzenie przez pracownika szkody osobie trzeciej w ramach wykonywanych obowiązków pracowniczych przerzuca odpowiedzialność odszkodowawczą niezmiennie na pracodawcę.

Mechanizm ten jest logicznie uzasadniony obowiązującą w stosunkach pracy zasadą ryzyka podmiotu zatrudniającego wywodzoną z art. 117 K.p. Precyzyjnie mówiąc – art. 120 K.p. jest uzupełnieniem tej zasady.

Rozumowanie jest następujące – skoro pracownik nie może ponosić ryzyka związanego z prowadzoną przez pracodawcę działalnością, to uzasadnione jest zwolnienie go od ewentualnych procesów sądowych na wypadek wyrządzenia szkody osobie trzeciej w czasie realizowanych obowiązków pracowniczych.

Ścisła więź prawna łącząca pracownika z pracodawcą, a przejawiająca się m.in. podporządkowaniem pracownika w procesie pracy poleceniom pracodawcy, jest motywem, dla którego ewentualne szkody wyrządzone przez pracownika przy wykonywaniu pracy mogą być rozliczane wyłącznie w relacji pomiędzy stronami stosunku pracy.

Rodzaj zawinienia pracownika związanego z powstałą szkodą nie ma tutaj znaczenia, gdyż wyłączenie odpowiedzialności pracownika ma charakter wyraźnie w sposób generalny zapisany w art. 120 § 1 K.p.

Przepis ten, wprowadzając wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej pracownika, nie warunkuje tego wyłączenia od rodzaju zawinienia pracownika, które doprowadziło do powstania szkody u osoby trzeciej.

Całkowicie bezpodstawne normatywnie są więc twierdzenia tych komentatorów, którzy uważają, że art. 120 K.p. dotyczy tylko wyrządzenia szkody nieumyślnie. Dla takiego poglądu brak jest podstawy prawnej jak również logicznych argumentów.

Systematyka przepisów wskazuje, że art. 120 § 2 K.p. dotyczy odpowiedzialności związanej z wyrządzoną szkodą nieumyślnie, natomiast art. 120 § 1 K.p. w związku z art. 122 K.p. dotyczy wyrządzenia szkody umyślnie.

W obu jednak przypadkach za wyrządzoną szkodę pracownik ponosi odpowiedzialność materialną wyłącznie w stosunku do pracodawcy, co oznacza, że w takiej sprawie wyłączona jest możliwość pozwu o odszkodowanie osoby trzeciej względem pracownika, który szkodę wyrządził.

Taki sposób rozumienia art. 120 K.p. przyjmowano od początku obowiązywania Kodeksu pracy (por. Kodeks pracy z komentarzem pod redakcją Franciszka Ruska, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1979, str. 340).

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>