Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych

Masz podobny problem prawny?
Kliknij tutaj, opisz nam swój problem i zadaj pytania.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)

Prawo do pierwszego urlopu

Autor: Tadeusz M. Nycz

W artykule omówiono zagadnienia dotyczące nabywania prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego na zasadach obowiązujących od dnia 1 stycznia 2004 r.

Urlop wypoczynkowy pracownika stanowi uprawnienie realizujące podstawową zasadę prawa pracy, zapisaną w art. 14 Kodeksu pracy, a mianowicie zasadę prawa do wypoczynku pracownika. Zgodnie z tym artykułem, pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Te trzy grupy przepisów wspólnie realizują zasadę prawa do wypoczynku pracownika, niemniej jednak prawo do urlopu odgrywa bardzo istotną rolę polegającą na przywróceniu pracownikowi zdolności psychofizycznej do pracy, gdyż taki jest cel urlopu wypoczynkowego.

Biorąc to pod uwagę, ustawodawca nie dopuszcza do udzielenia urlopu wypoczynkowego z inicjatywy pracodawcy, ale tylko na wyraźny wniosek pracownika, ograniczając jednocześnie tę możliwość w art. 162 K.p.

Historycznie rzecz ujmując, przepisy prawa pracy przewidywały, że prawo do pierwszego urlopu pracownik nabywał z upływem roku pierwszej pracy, co było związane z potrzebą wypracowania tego prawa, w przeciwieństwie do kolejnego urlopu wypoczynkowego, do którego pracownik nabywał prawo od razu z dniem 1 stycznia następnego roku kalendarzowego.

Dokonując nowelizacji przepisów Kodeksu pracy z dniem 1 stycznia 2004 r., ustawodawca zdecydował się na zmianę art. 153 K.p. Obecny stan prawny przewiduje przede wszystkim odmienne od dotychczasowych zasady nabywania prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego, gdyż pominięto obowiązującą dotychczas podstawową zasadę nabywania prawa do urlopu z upływem roku pierwszej pracy.

Zgodnie z art. 153 § 1 K.p.:

  • pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy,
  • w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę,
  • uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca,
  • w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego po przepracowanym roku.

Zatem obecnie w przypadku urlopu wypoczynkowego ustawodawca zrezygnował z zasady nabywania do niego prawa z upływem roku pracy, chociaż nadal jest on świadczeniem corocznym, rozumianym w sposób kalendarzowy, bo na to wskazuje art. 152, w związku z art. 153 § 2 K.p.

Na tle tej regulacji prawnej mogą zachodzić różne stany faktyczne wymagające wykładniowego wyjaśnienia. Pierwszy problem, to kwestia wyliczenia miesiąca zatrudnienia, warunkującego nabycie prawa do urlopu.

Przez miesiąc rozumie się oczywiście przepracowany miesiąc kalendarzowy. Natomiast w przypadku przepracowania części miesiąca, np. zatrudnienia od 10 września 2008 r. – za miesiąc pracy liczy się 30 dni, poczynając od 10 września, a skończywszy na dniu 9 października 2008 r.

Jeśli pracownik w 2008 roku podjął pierwszą pracę, a następnie został z niej zwolniony, po czym kolejny raz podjął pracę u tego lub innego pracodawcy, to jego uprawnienie urlopowe przez cały 2008 r. oblicza się wedle zasad przewidzianych w art. 153 K.p.

W konsekwencji sumuje się okresy pierwszego i drugiego zatrudnienia do wielkości miesiąca i w ten sposób ustala nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego w rozumieniu art. 153 K.p.

Pracownik, który podjął pierwszą pracę 1 marca 2008 r. i pracował do 31 marca 2008 r., nabył prawo do urlopu za jeden miesiąc pracy. W przypadku obliczania przepracowanych miesięcy kalendarzowych nie stosuje się przy obliczaniu terminów postanowień Kodeksu cywilnego, lecz zasady wypracowane na tle przepisów o urlopach wypoczynkowych.

Oznacza to, że w podanym przykładzie miesiąc pracy upływa 31 marca 2008 r. i z tym dniem pracownik nabywa prawo do urlopu, a nie z dniem 1 kwietnia 2008 r., jakby to wynikało z zastosowania regulacji dotyczących liczenia terminów przewidzianych w art. 112 K.c.

Zasady nabywania prawa do pierwszego urlopu wedle formuły określonej w art. 153 K.p. obejmują cały pierwszy rok kalendarzowy pracy danego pracownika. Oznacza to, że np. pracownik, który był zatrudniony od 1 lutego 2008 r. do 31 marca 2008 r. nabył prawo do urlopu za 2 miesiące pracy.

Jeśli po przerwie w zatrudnieniu pracownik ten podejmie pracę np. od 1 lipca 2008 r. i będzie do końca roku nadal pracował, to nabędzie kolejne prawo do urlopu za 6 miesięcy 2008 r., po czym z dniem 1 stycznia 2009 r. nabędzie prawo do kolejnego już pełnego wymiaru urlopu wypoczynkowego.

Dokonana zmiana zasad nabywania prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego wpisuje się w zmienione stosunki zatrudnieniowe, które charakteryzuje w znacznej mierze zmienność zatrudnienia i częste stosowanie umów zawieranych na czas określony, a także jest powiązana z wprowadzonym urlopem na żądanie.

Gdyby nie doszło do zmian nabywania prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego, pracownik zatrudniony po raz pierwszy nie miałby możliwości skorzystania z urlopu na żądanie, co było także jednym z argumentów na rzecz przeprowadzenia omawianej nowelizacji prawa urlopowego.

Obecna specyfika zatrudnieniowa, a także krytykowana poprzednio sytuacja prawna różnicująca uprawnienia urlopowe pracownika w zależności od tego, w którym momencie roku kalendarzowego podjął pierwszą pracę, spowodowała omówioną nowelizację, którą zasadniczo trzeba ocenić pozytywnie.

Z legislacyjnego punktu widzenia ustawodawca pozostawił jednak w postanowieniach kodeksu zapisy, które mogą pozornie budzić wątpliwości i wskazywać na możliwość przysługiwania pracownikowi urlopu po przepracowaniu roku pracy.

W art. 153 § 1 K.p. użyto następującego sformułowania: „w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu wypoczynkowego przysługującego mu po przepracowaniu roku”. Zwrot ten należy jednak rozumieć w zakresie prawa do wymiaru urlopu. Przy takiej interpretacji tego przepisu odpadnie zarzut dokonania wykładni w sposób pozbawiający określonych zwrotów użytych w art. 153 § 1 K.p. znaczenia prawnego, co czyniłoby postawioną tezę wykładniową niedopuszczalną.

Wskazany sposób rozumienia tego przepisu sprawdza się na przykładach praktycznych, które najlepiej weryfikują każde teoretyczne twierdzenie. Pracownik zatrudniony po raz pierwszy od 1 października 2008 r. nabędzie za październik 1/12 z 20 dni urlopu, za listopad i grudzień 2008 r. tak samo, natomiast z dniem 1 stycznia 2009 r. nabędzie prawo do pełnego urlopu za 2009 r., ponieważ ustawodawca wyraźnie ogranicza urlop miesięczny cząstkowy do roku kalendarzowego, w którym pracownik rozpoczął pracę.

W konsekwencji mechanizmem opisanym w art. 153 § 1 K.p. – z punktu widzenia gramatycznego brzmienia przepisu – nie może być już objęty następny rok kalendarzowy. Poprzednio krytykowane były przypadki, kiedy to w razie podjęcia pracy np. 1 lutego danego roku pracownik przepracowywał 23 miesiące, posiadając tylko prawo do jednego urlopu.

Z dniem 1 stycznia 2004 r. wprowadzono do kodeksu zasadę jednakowego traktowania pracowników w zatrudnieniu (art. 183a i nast.), z którą w pewnej opozycji pozostawałyby dotychczasowe przepisy regulujące nabywanie prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego dopiero po roku pracy.

Uprawnienie do pierwszego urlopu wypoczynkowego uzależnione byłoby bowiem od okoliczności zupełnie przypadkowej. Różnicowanie czasu przepracowanego, koniecznego do nabycia prawa do urlopu, powodowałoby dyferencjację nie opartą na żadnej racjonalnej przesłance i dlatego ustawodawca słusznie dokonał zmiany tych zasad.

Opisane metody nabywania prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego mają charakter ogólnych, powszechnie stosowanych regulacji. Nie wyklucza to możliwości odmiennych, przewidzianych w ustawach szczególnych w stosunku do Kodeksu pracy.

Te regulacje szczególne mogą także przewidywać odmienne zasady nabywania prawa do pierwszego urlopu dodatkowego, jak to ma miejsce np. w przypadku osób niepełnosprawnych uprawnionych do dodatkowego urlopu wypoczynkowego.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>

Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych

Masz podobny problem prawny?
Kliknij tutaj, opisz nam swój problem i zadaj pytania.

(zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje)
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

Kodeks pracy

[Pobierz Kodeks pracy] Z zaznaczonymi zmianami.

Kodeks pracy

[Pobierz ustawę o PIP] Z zaznaczonymi zmianami.

Zadaj pytanie »

eporady24.pl

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

rozwodowy.pl

prawo-mieszkaniowe.info

prawo-karne.info

Szukamy prawnika »