• Autor: Adam Dąbrowski
Jestem główną księgową w szkole państwowej. Mam orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności i z tego tytułu zmniejszono mi liczbę godzin pracy (7 godzin na dobę, czyli 35 godzin tygodniowo). Dostałam propozycję dodatkowej pracy w tej samej szkole na stanowisku nauczyciela na 1/2 etatu. Czy mogę podjąć dodatkowe zatrudnienie w tym samym zakładzie? Czy zachowam prawo do zmniejszonej liczby godzin w obu stosunkach pracy?
Praca dodatkowa na 1/2 etatu miałaby miejsce u tego samego pracodawcy. Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Dla Pani byłaby to praca na podstawie dwóch umów o pracę na dwóch różnych stanowiskach. Możliwe, iż powstałaby sytuacja, w której swoją pracę wykonywałaby Pani w tych samych godzinach pracy lub ponad limit ustawowy godzin w danym dniu albo tygodniu (odpowiednio 7 lub 35). Pozostawałaby Pani do jego dyspozycji przez określony czas w ciągu dnia/tygodnia. I byłoby to łącznie więcej niż 7 godzin na dzień oraz 35 godzin na tydzień. I tego faktu nie da się zmienić.
Powstają zatem pytania:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych stanowi:
„Art. 15 [Czas pracy osoby niepełnosprawnej]
1. Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.
2. Czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo.
2a. (uchylony).
3. Osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
Art. 16 [Czas pracy – wyłączenia]
1. Przepisów art. 15 nie stosuje się:
1) do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
2) gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
2. Koszty badań, o których mowa w ust. 1 pkt 2, ponosi pracodawca.
Art. 4 [Opis stopni niepełnosprawności]
5. Zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby, o której mowa w ust. 1 lub 2, nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej w przypadkach:
1) przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej;
2) zatrudnienia w formie telepracy”.
Formalnie ustawa „o rehabilitacji” nie zakazuje całkowicie pracy na dwóch etatach osobie niepełnosprawnej. Nawet nie jest zabronione zatrudnienie na otwartym rynku pracy.
Jeżeli jako pracownik niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym lub znacznym miałaby Pani zgodę lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników albo w razie jego braku lekarza sprawującego opiekę nad tą osobą poza zakładem pracy na taką pracę, o jakiej mowa jest w opisie, to stosują się do Pani przepisy ogólne o normach czasu pracy zawarte w Kodeksie pracy – ogólna podstawowa norma to przeciętnie 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo (w tym również przepisy z Kodeksu o pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz pracy w niedziele i święta).
W takiej sytuacji miałaby Pani jedynie prawo do dodatkowej 15-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy (art. 17 ustawy), prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego (art. 19 ustawy) i prawo do zwolnień na turnus rehabilitacyjny oraz zwolnień na badania lekarskie i na zakup lub naprawę sprzętu rehabilitacyjnego (art. 20 ustawy).
Jeśli byłyby to 2 etaty (zapewne nie w tych samych godzinach pracy), pojawia się kwestia, czy jako pracownik – przy spełnieniu przesłanki zgody lekarza na takie zatrudnienie – miałaby Pani zapewniony 11-godzinny odpoczynek. Jeśli miałaby Pani mieć to zapewnione, to druga umowa mogłaby obejmować pracę do określonej liczby godzin dziennie. Jako pracodawca żądałabym od takiej osoby zaświadczenia od lekarza, że może pracować na dwóch etatach.
Przy określaniu wymiaru czasu pracy w umowie o pracę strony muszą uwzględnić obowiązujące normy czasu pracy, ustalone przede wszystkim w art. 129 § 1 Kodeksu pracy, zgodnie z którym „czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym”. A nadto przepisy dodatkowe (np. ustawa o rehabilitacji w razie braku zgody lekarza na opisywany sposób zatrudnienia).
Normy te dotyczą zatrudnienia pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy, co prowadzi do wniosku, że w umowie o pracę nie można przewidzieć wymiaru czasu pracy przekraczającego etat, gdyż automatycznie wiązałoby się to z permanentnym przekraczaniem obowiązujących norm czasu pracy. Gdyby np. hipotetycznie przyjąć, że umowa o pracę zostałaby zawarta na 1 i ½ etatu, oznaczałoby to, że pracownik miałby pracować nie 8, lecz 12 godzin na dobę (8 godzin odpowiadających etatowi i 4 godziny – ½ etatu).
„Świadczenie tej samej rodzajowo pracy, co określona w umowie o pracę poza normalnym czasem pracy pracowników, na podstawie kolejnej umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych (zlecenia, o dzieło) jest […] kontynuowaniem stosunku pracy w godzinach nadliczbowych. Zawieranie takich umów stanowi obejście przepisów o czasie pracy, przy czym nie ma tu znaczenia wola pracownika i pracodawcy. Praca nadliczbowa jest możliwa jedynie wówczas, gdy wprost dopuszczają ją przepisy ustawy, i to w granicach ustalonych tymi przepisami” (wyr. SA w Lublinie z dnia 17 sierpnia 2006 roku, sygn. akt III APa 24/06).
W Pani przypadku praca dotyczyłaby całkowicie innego stanowiska oraz innego zakresu obowiązków. Należy mieć na uwadze, że nauczyciel oprócz obowiązkowego pensum powinien realizować inne zadania i zajęcia wynikające z 40-godzinnego tygodnia pracy – w przypadku nauczycieli pełnozatrudnionych (art. 42 ust. 1 Karty Nauczyciela), a w przypadku nauczyciela zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy – zgodnie z jego wymiarem zatrudnienia, czyli nauczyciela zatrudnionego na pół etatu (9/18) obowiązuje 20-godzinny czas pracy, w tym 9 godzin obowiązkowego pensum.
Praca na drugim etacie u tego samego pracodawcy przy umiarkowanym stopniu niepełnosprawności traktowana jest jako kontynuowanie podstawowego stosunku pracy w godzinach nadliczbowych. Przepisy ustalające maksymalne normy czasu pracy oraz określające warunki dopuszczalności świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych mają charakter bezwzględnie obowiązujący w tym znaczeniu, że nie mogą być one przekraczane, nawet jeżeli pracownik w danym przypadku się na to godzi, czy też uważa, iż leży to w jego interesie. A w Pani sytuacji praca w godzinach nadliczbowych jest zabroniona.
Sąd Najwyższy – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – w wyroku z dnia 13 marca 1997 roku, sygn. akt I PKN 43/97 stwierdził, że założenia, które leżą u podstaw konstrukcji stosunku pracy (art. 22 i art. 29 Kodeksu pracy) oraz względy związane z potrzebą szerzej rozumianej ochrony interesów pracownika, polegającej na ustaleniu limitów i ograniczeń w przedłużaniu dobowego, tygodniowego i rocznego czasu pracy prowadzą do konkluzji, że:
Pracownik może więc być zatrudniony u tego samego pracodawcy w wymiarze przekraczającym etat, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:
Czas pracy może być wtedy rozliczany odrębnie w ramach każdej z tych umów, lecz nie dotyczy to sytuacji, gdy pracownik ma umiarkowany stopień niepełnosprawności i nie ma zgody lekarza na takie zatrudnienie.
Innym zagadnieniem pozostaje faktyczna możliwość łączenia przez pracownika obowiązków przydzielonych mu w obrębie każdej umowy. Powinien ocenić to pracodawca, dokonując analizy zakresów zadań przypisanych każdemu ze stanowisk pracy powierzonych pracownikowi.
Formalnie zatrudnienie Pani u tego samego pracodawcy na podstawie dwóch umów o pracę na różnych stanowiskach w łącznym wymiarze czasu pracy przekraczającym etat jest dopuszczalne – to podjęcie decyzji o skorzystaniu z tej możliwości za każdym razem wymaga dokonania oceny ryzyka związanego z wdrożeniem takiego rozwiązania. Jednak zarówno Pani, jak i pracodawca powinniście się upewnić, czy realizowanie przez Panią różnych zadań nie będzie powodowało problemów organizacyjnych, np. czy jedna praca nie będzie wykonywana kosztem drugiej.
No i warunek podstawowy – będzie miała Pani zgodę lekarza na takie zatrudnienie – co zniesie limity czasu pracy dla osoby niepełnosprawnej oraz zakaz pracy w godzinach nadliczbowych. Bez tego praca na drugim etacie we wskazany sposób to praca w godzinach nadliczbowych, która – z uwagi na bezwzględny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych przez osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności – jest zakazana.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Adam Dąbrowski
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
