Czy pracownikowi przysługuje wolny dzień za naddgodziny?

Normy czasu pracy

Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy „czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem art. 135–138, 143 i 144”.

Według art. 133 § 1 „pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego”.

Zgodnie z art. 150 § 1 „systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, z zastrzeżeniem § 2–5 oraz art. 139 § 3 i 4”.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na z art. 129 § 1 Kodeksu pracy, który wskazuje, że czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Wspomniany przepis ustanawia pięciodniowy tydzień pracy, co oznacza, że pracodawca musi tak zorganizować funkcjonowanie swojej firmy, aby zatrudnienie przez niego pracownicy pracowali nie więcej niż przeciętnie przez pięć dni w tygodniu. A zatem pracownik powinien mieć wolne 2 dni w tygodniu. Jednakże przepisy Kodeksu pracy nie określają, które dni (z wyjątkiem niedzieli). To też znacząco ułatwia pracodawcy prowadzenie firmy w soboty.

Praca w soboty

Co do zasady przepisy prawa pracy nie narzucają soboty jako jedynego możliwego dnia wolnego, którego udzielenie ma służyć zapewnieniu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Jednak przepisy interpretuje się tak, aby zamiast soboty był to każdy inny dzień tygodnia, z wyjątkiem niedziel i świąt.

Podkreślenia wymaga, że w świetle regulacji kodeksowej art. 129 § 1 Kodeksu pracy nie jest konieczne, aby pracownik świadczył pracę przez pięć dni w każdym konkretnym tygodniu, ponieważ pracodawca ma zapewnić przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy. Oznacza to, że w pewnych tygodniach danego okresu rozliczeniowego można polecić pracownikowi wykonywanie pracy przez sześć dni, co jednak trzeba zrównoważyć tygodniami, w których praca świadczona jest przez mniej niż pięć dni.

Czas odpoczynku pracownika

Co najważniejsze, mając powyższe rozważania na uwadze, trzeba respektować art. 133 § 1 Kodeksu pracy i pamiętać, że pracodawca przy czasie pracy pracownika musi  zapewniać czas minimalnego odpoczynku w trakcie doby oraz tygodniu pracy, czyli co najmniej nieprzerwanych 11 godzin poświęconych na odpoczynek pracownika w trakcie doby oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w tygodniu, co powoduje, że praca przez okres dłuższy niż 6 dni w tygodniu jest niemożliwa. Proszę zweryfikować, czy pracodawca zapewnia Panu czas minimalnego odpoczynku. Czy praktykując oddawanie 8-godzinnej pracy w sobotę przez dwa dni po 4 godziny narusza Pana czas minimalnego odpoczynku. Ponadto zweryfikować, czy pracodawca narusza Pana 8-godzinny czas pracy na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jeżeli zweryfikuje Pan, że powyższe zasady nie są stosowane, to takie postępowanie pracodawcy jest niezgodne z prawem.

Na marginesie pragnę dodać, że ustalenie terminów dni wolnych, w myśl art. 150 § 1 Kodeksu pracy, powinno nastąpić w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy, względnie w obwieszczeniu pracodawcy, poprzez wskazanie konkretnych dni według dat kalendarzowych lub – co wydaje się wygodniejsze – zmieszczenie ogólnego postanowienia, że dniem wolnym od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy jest sobota lub inny określony dzień tygodnia. Może też Pan sprawdzić, czy w miejscu pracy funkcjonuje taka regulacja.

Podsumowując rozważania, co do zasady w Polsce obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy, którego wymiar wynosi 40 godzin (w okresie rozliczeniowym nie powinno się przekraczać tej normy, nawet w pracy, która wymaga zmian dłuższych niż 8 godzin dziennie). Pracownik powinien mieć wolne 2 dni w tygodniu, jednak przepisy nie określają, które (z wyjątkiem niedzieli), co znacząco ułatwia prowadzenie działania firmy również w soboty. W wyjątkowej sytuacji pracodawca może zlecić swojemu pracownikowi wykonywanie obowiązków od poniedziałku do soboty, z jednym dniem na wypoczynek. Trzeba jednak zaznaczyć, że konieczne jest tzw. oddanie dnia wolnego w ciągu okresu rozliczeniowego. Ponadto taka sytuacja wymaga, aby zatrudniony miał 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w czasie 7 dni, w tym 11 godzin ciągłego wypoczynku dobowego. Jednak jest wyjątek — czas ten może być skrócony w przypadku osób kierujących firmą w pojedynkę, zastępców kierowników, organów zarządzających, głównych księgowych oraz pracowników zatrudnionych podczas akcji ratowniczych.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
7. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
8. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535
9. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń - Dz.U. 1971 nr 12 poz. 114
10. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane - Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.