Dyżury lekarza a klauzula opt-out

Jaki wpływ na prawo do 35-godzinnego odpoczynku ma podpisanie klauzuli opt-out?

W opisanej sytuacji problemem jest ustalenie, jaki wpływ na prawo do 35-godzinnego odpoczynku ma podpisanie przez Pana klauzuli opt-out. Należy przypomnieć, że przez klauzulę opt-out rozumie się pisemne oświadczenie pracownika dyżurującego o wyrażeniu zgody na pracę w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Podpisanie tej klauzuli wiąże się bardzo często z problemem w ustaleniu, ile faktycznie wynosił wymiar czasu pracy danego lekarza.

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej podtrzymała wprowadzone nowelizacją ustawy o ZOZ z 2008 r. co do czasu pracy lekarzy pewne obowiązujące zasady, tj.:

1) czas pracy w okresie rozliczeniowym nie może przekraczać 7 godzin i 35 minut na dobę (podstawowa norma dobowa czasu pracy),

2) przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (maksymalna podstawowa norma średniotygodniowa czasu pracy),

3) wlicza się dyżury medyczne do czasu pracy,

4) wprowadza się odpoczynki dobowe i tygodniowe.

Dyżur medyczny z tej ustawy, a dyżur medyczny z Kodeksu pracy różni się tym, że ten z ustawy o działalności leczniczej wlicza się do czasu pracy. Lekarz może zostać zobowiązany na podstawie art. 95 ust. 1 ustawy do pełnienia dyżuru medycznego, który – chociaż stanowi wykonywanie czynności zawodowych poza normalnymi godzinami prac – jest wliczany do czasu pracy.

Tygodniowy wymiar czasu pracy lekarza

Łączny przeciętny tygodniowy wymiar czasu pracy lekarza, tj. „normalnej” i w ramach dyżuru, nie może przekroczyć 48 godzin w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca, a w szczególnych przypadkach – nieprzekraczającym 4 miesięcy (czyli w praktyce w danym okresie rozliczeniowym w niektórych tygodniach czas pracy może być dłuższy niż 48 godzin, a w niektórych krótszy – ważne tylko, aby średnio w okresie rozliczeniowym nie przekraczał 48 godzin tygodniowo).

Ustawa reguluje również wymiar nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego przysługującego lekarzowi, który wynosi: co najmniej 11 godzin w każdej dobie (odpoczynek dobowy) oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu. Lekarzowi pełniącemu dyżur medyczny, okres odpoczynku powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru. Odmienne zdanie mają w tym zakresie PiP i MZ, które stoją na stanowisku, że odpoczynek dobowy może być udzielony dopiero po zakończeniu dyżuru medycznego. Natomiast prawnicy i środowisko lekarskie uważają, że 11-godzinny odpoczynek dobowy winien być udzielony w tej samej dobie pracowniczej, w której odbywa się praca i dyżur medyczny, w szczególności w odniesieniu do lekarza pełniącego dyżur medyczny (i tak się na ogół przyjmuje). Niemniej jednak może się zdarzyć, że lekarz będzie niekiedy zobowiązany do nieprzerwanej pracy w wymiarze 24 godzin. Wymaga przy tym podkreślenia, że za pracę w ramach dyżuru medycznego lekarzowi przysługuje wynagrodzenie w wysokości jak za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 95 ust. 5 ustawy). Ustawa nie przewiduje natomiast udzielenia lekarzowi czasu wolnego od pracy w zamian za czas dyżuru (np. 35 godzin wolnych za 24-godziny dyżuru) zamiast wypłacenia mu wynagrodzenia za dyżur.

Podpisanie przez lekarza klauzuli opt-out

Analogicznie wygląda sytuacja lekarza w razie podpisania przez niego tzw. klauzuli opt-out – wówczas również za pracę w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin tygodniowo w danym okresie rozliczeniowym pracodawca jest zobowiązany do wypłacenia lekarzowi wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 96 ust. 7 ustawy). Innymi słowy, aktywność w zakresie takiego dyżuru nie uprawnia lekarza do czasu wolnego, nawet jeśli przypadała w dniu wolnym wynikającym z planowania pracy w przeciętnie pięciodniowych tygodniach.

Lekarzowi przysługuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego oraz co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu całego tygodnia. To może jednak nastąpić dopiero po zakończeniu dyżuru medycznego, czego konsekwencją może być wykonywanie przez lekarza nieprzerwanej pracy przez czas nawet 24 godzin.

Udzielenie odpoczynku z faktu pełnienia dyżuru medycznego

Jednakowoż szczególna regulacja odpoczynków w Pana przypadku występuje w ustawie z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej – przy czym konieczne jest, by niemożność udzielenia odpoczynku wynikała z faktu pełnienia dyżuru medycznego. Na podstawie art. 97 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej lekarzowi, w przypadkach uzasadnionych organizacją pracy, przysługuje w każdym tygodniu 24-godzinny okres odpoczynku udzielany w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 14 dni. W praktyce pozwala to na nieudzielenie odpoczynku tygodniowego w pierwszym z dwóch tygodni, pod warunkiem zrekompensowania tego faktu do końca 14-dniowego okresu.

Tytułem przykładu: Lekarz zatrudniony w szpitalu w miesięcznym okresie rozliczeniowym nie skorzysta z odpoczynku w pierwszym tygodniu pracy, będzie bowiem pełnił 12-godzinne dyżury medyczne na oddziale wymuszone urlopami innych lekarzy. Z tego też względu pracodawca ma możliwość przesunięcia odpoczynku tygodniowego na koniec 14-dniowego okresu rozliczeniowego. A zatem lekarz musi mieć zapewnione 72 godzin czasu wolnego, obejmującego zaległy minimum 24-godzinny odpoczynek z pierwszego tygodnia oraz 35-godzinny odpoczynek z drugiego tygodnia. Oznacza to, że trzeba mu zapewnić trzy dni wolnego.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.