Emerytura a rozwiązanie stosunku pracy – część 1

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą eirFUS, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Przy czym, zgodnie z art. 184 ust. 2 ustawy eirFUS, emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Konstrukcja art. 184 ust. 2 ustawy eirFUS budzi wątpliwości interpretacyjne w zakresie tego, czy prawo do emerytury uzyskuje ubezpieczony, który rozwiązał stosunek pracy, czy też ubezpieczony może się starać o przyznanie mu prawa do emerytury, z tym że świadczenie będzie wypłacane dopiero po spełnieniu warunku rozwiązania stosunku pracy.

Gramatyczne rozumienie prawa do emerytury, a taki sposób interpretacji stosuje powszechnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych, sprowadza się do ustalenia dowodowego, czy ubezpieczony, który złożył wniosek o emeryturę, rozwiązał, czy nie rozwiązał stosunku pracy.

Jeżeli ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy, wówczas bez względu na spełnienie pozostałych warunków uzasadniających prawo do emerytury ZUS odmawia tego prawa, a sądy uznają taką sytuację za zgodną z istniejącym stanem prawnym (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12.01.2012 r. III AUa 1470/11, Lex nr 1124831 oraz z dnia 9.02.2012 r. III AUa 1698, Lex nr 1120472).

Przykładowo, jeśli istnieją wątpliwości co do udowodnienia przez ubezpieczonego wymaganego okresu co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, ZUS, a następnie sąd odmawiają w ogóle odniesienia się do tej kwestii, jeśli ubezpieczony nie rozwiązał stosunku pracy.

Rozpoznający taką sprawę uważają, że warunek rozwiązania stosunku pracy ma zasadnicze, podstawowe znaczenie dla oceny prawa ubezpieczonego do emerytury, wobec tego, skoro ten warunek nie jest spełniony, to badanie innych warunków jest zbędne.

Taki sposób postępowania, zwłaszcza w przypadku sądu, uznać należy za szczególnie niewłaściwy. Przechodząc do analizy rozumienia rozwiązania stosunku pracy jako warunkującego prawo do emerytury, należy przeanalizować dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego pod kątem interpretacji tego zwrotu.

Spośród publikowanych rozstrzygnięć Sądu Najwyższego dotychczas brak jest takiego, w którym jasno wytłumaczono by, na czym polega warunek rozwiązania stosunku pracy. W szczególności, czy warunek ten jest konieczny dla celów wypłacania świadczenia emerytalnego, czy też warunkuje on w ogóle rozpoznawanie sprawy w trybie art. 184 ustawy eirFUS?

Na marginesie warto zwrócić uwagę, że ustawodawca z dniem 1 stycznia 2013 r. uchyla ten warunek, usuwając go w ogóle z ustawy eirFUS (por. art. 1 pkt 20 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. z 6 czerwca 2012 r., poz. 637).

Niebawem problem ten przestanie w ogóle istnieć, niemniej jednak dotychczasowa praktyka stosowania prawa ugruntowuje dość powszechną interpretację, która jest oczywiście sprzeczna z poprawną wykładnią art. 184 ustawy eirFUS.

W efekcie dochodzi do istotnego naruszenia praw podmiotowych ubezpieczonych, którym bezpodstawnie odmawia się prawa do wcześniejszej emerytury, a w każdym razie prawa do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6.12.2007 r. stwierdził, że prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy eirFUS nabywa ubezpieczony, który na dzień 1.01.1999 r. spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego, czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub był pracownikiem wykonującym inną pracę, czy też pozostawał w zatrudnieniu na innej podstawie niż stosunek pracy, bądź nie pozostawał w zatrudnieniu.

W przypadku pozostawania przez ubezpieczonego w stosunku pracy, zdaniem Sądu Najwyższego, emerytura uzależniona jest od jego rozwiązania (por. wyrok SN z dnia 6.12.2007 r. I UK 132/07, Lex nr 621798).

Teza wskazanego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego powtarza się w kilku innych orzeczeniach tego gremium (por. uchwałę SN z dnia 8.02.2007 r. II UZP 14/06, OSNP 2007/13-14/199, wyrok SN z dnia 18.07.2007 r. I UK 62/07, OSNP 2008/17-18/269, postanowienie z dnia 19.01.2012 r. I UK 325/11, Lex nr 1125267).

W żadnym z tych rozstrzygnięć pojęcie rozwiązania stosunku pracy nie zostało na tyle ostro określone, aby nie budziło wątpliwości, że rozwiązanie stosunku pracy warunkuje wypłacanie emerytury, a nie ustalanie do niej prawa, choć z treści interpretacji Sądu Najwyższego taki wniosek wprost się nasuwa.

Zważywszy na to, że rozpoznający takie sprawy w niższych instancjach idą być może po najmniejszej linii oporu, ułatwiając sobie zadanie i tym samym krzywdząc ubezpieczonych, wobec braku w Polsce legalnej wykładni ustaw, w niniejszym artykule postaram się przedstawić motywy uzasadnienia na rzecz właściwego stosowania tego pojęcia.

Artykułu 184 ust. 2 ustawy eirFUS nie można interpretować wprost i w sposób formalny, gdyż taki kierunek wykładni prowadziłby do nonsensownych skutków i byłby tym samym niedopuszczalną prawnie wykładnią.

Gdyby przyjąć, że warunek rozwiązania stosunku pracy jest elementem niezbędnym dla celów w ogóle rozpoznawania merytorycznego wniosku ubezpieczonego o wcześniejszą emeryturę, wówczas dochodziłoby do tego, że ubezpieczony, aby rozstrzygnąć kwestię swego prawa do emerytury, np. w zakresie spełnienia 15-letniego okresu zatrudnienia, musiałby najpierw rozwiązać stosunek pracy i zasilić grono bezrobotnych, a następnie dopiero złożyć wniosek do ZUS-u o przyznanie mu wcześniejszej emerytury.

Zasadniczy problem powstałby wówczas, gdyby w wyniku postępowania administracyjnego przed ZUS-em, a następnie dwuinstancyjnego przed sądem, ów ubezpieczony nie uzyskałby prawa do emerytury, ponieważ, realnie rzecz ujmując, pozostawałby nadal w gronie bezrobotnych, bez środków do życia.

Taki skutek błędnej interpretacji art. 184 ustawy eirFUS jest oczywiście absolutnie nie do zaakceptowania i dlatego w dalszych częściach opracowania postaram się wykazać nie tylko jego oczywistą wadliwość, ale także sprzeczność z podstawowymi zasadami Konstytucji RP.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>