• Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
Jestem sprzątaczką w szkole. Czy dyrekcja może zmusić sprzątaczki do ciężkiej pracy na terenie wokół szkoły – grabienie, wybieranie kamieni, czyszczenie pomiędzy kostką, odkrywanie krawężników zarośniętych chwastami itd.? Nadmienię, że za poprzedniego dyrektora nic takiego nie robiłyśmy, te obowiązki należały do konserwatorów i pracownika gospodarczego. W zakresie czynności nie mam napisanych obowiązków dotyczących podwórka szkolnego. Po kilkunastu dniach takiej pracy łączącej sprzątanie w szkole ze sprzątaniem na zewnątrz zachorowałam i leczę się na kręgosłup.
Uprzejmie wskazuję, że podstawą prawną do udzielenia odpowiedzi na zadane pytanie jest ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.
Kodeks pracy. Zgodnie z art. 100 § 1 Kodeksu pracy „pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę”. Wskazać należy zatem, że pracownik ma obowiązek wykonania polecenia, jeżeli spełnia ono trzy warunki: dotyczy pracy, jest zgodne z przepisami oraz zgodne z umową o pracę. Polecenie dotyczy pracy wówczas, gdy jest związane ze stosunkiem pracy. Wykracza poza tę granicę np. polecenie załatwienia prywatnej sprawy przełożonego lub uczestnictwa w akcji społecznej, ewentualnie politycznej. Zgodność polecenia z umową o pracę oznacza przede wszystkim polecenie wykonywania prac (czynności) wynikających z określonego w umowie rodzaju pracy. Pracownik jest obowiązany do wykonywania innej pracy tylko wtedy, gdy wynika to z przepisu szczególnego. Pracownik może wnosić o wydanie polecenia na piśmie. Zastosowanie tej formy może nastąpić także z własnej woli pracodawcy, jednakże ustne potwierdzenie polecenia wiąże pracownika tak samo jak pisemne. Forma polecenia jest bowiem dowolna (por. wyrok SN z 7.02.2007 r., sygn. akt I PK 221/06 ), a wydanie go na piśmie ma jedynie znaczenie dowodowe (dla pracownika, że je otrzymał, dla pracodawcy, że zostało wydane). Wykonanie takiego polecenia nie zwalnia pracownika z odpowiedzialności karnej, może natomiast powodować brak odpowiedzialności wobec pracodawcy.
Polecenie przełożonego powinno stanowić konkretyzację obowiązków objętych treścią stosunku pracy. W wyroku z 2.10.2018 r., sygn. akt I PK 127/17, Sąd Najwyższy podkreślił, że „istotą pracy umownie podporządkowanej jest możliwość codziennego konkretyzowania pracownikowi jego obowiązków, a w szczególności określania czynności mieszczących się w zakresie uzgodnionego rodzaju pracy i sposobu ich wykonywania”. Pracodawca ma możliwość wydania pracownikowi polecenia wykraczającego poza ramy umówionego rodzaju pracy, o ile przepis prawa tak stanowi. Pracodawca powinien poinformować pracownika o jego obowiązkach, gdy istnieje uzasadniona niepewność co do ich zakresu; jeżeli pracodawca tego nie uczyni, to naruszenie przez pracownika jego obowiązków nie może być np. zakwalifikowane jako podstawa rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Wobec powyższego to, co powinna Pani zrobić, to wystąpić pisemnie do pracodawcy, aby wskazał, na podstawie jakiego dokumentu zleca Pani wykonywanie czynności, które Pani opisała. Następnie proszę odnieść się do obowiązującego zakresu obowiązków i wskazać, że zlecone Pani czynności nie mieszczą się w ustalonych obowiązkach wynikających ze stosunku pracy. Dodatkowo odniosłabym się również do utrwalonego zwyczaju obowiązującego u pracodawcy i wskazała, że czynności, które musi Pani wykonywać, nie tylko nie mieszczą się w ramach przydzielonych Pani obowiązków służbowych, ale także były one zwyczajowo wykonywane przez osoby zatrudnione na innych stanowiskach. Takie działanie powinno pomóc i przypomnieć pracodawcy, że nie może zlecać pracownikowi pracy ponad jego zakres obowiązków.
Pani Marta pracuje jako księgowa, jednak jej szef poprosił ją o tymczasowe przejęcie obowiązków recepcjonistki, która była na urlopie. Marta zgodziła się, ale po tygodniu zwróciła się do pracodawcy, podkreślając, że jej umowa nie obejmuje obowiązków recepcji. Zwróciła uwagę, że to wykracza poza jej zakres pracy, więc poprosiła o odpowiednią zmianę w obowiązkach lub przydzielenie innej osoby do tych zadań.
Pan Jan pracuje jako magazynier, ale szef zlecił mu wyjazd służbowy do innego miasta w celu dostarczenia towarów. Jan wskazał, że nie jest kierowcą i nie ma to w związku z jego umową o pracę. Poprosił o potwierdzenie na piśmie, na jakiej podstawie prawnej jest zobowiązany do wykonania takiego polecenia. Po analizie pracodawca uznał, że zadanie wykracza poza zakres obowiązków Jana i zrezygnował z wyjazdu.
Pani Anna zatrudniona jako specjalistka ds. marketingu otrzymała od szefa polecenie sprzątania biura po zakończeniu pracy. Anna przypomniała, że to nie należy do jej obowiązków wynikających z umowy o pracę, i poprosiła o wskazanie podstawy prawnej. W efekcie szef zrozumiał, że polecenie było niezgodne z jej zakresem pracy, i zatrudnił firmę sprzątającą do tego zadania.
Podsumowując, pracownik ma obowiązek wykonywać polecenia pracodawcy, pod warunkiem że dotyczą one jego pracy, są zgodne z przepisami prawa i umową o pracę. W przypadku wątpliwości co do zakresu obowiązków, pracownik ma prawo poprosić o pisemne potwierdzenie polecenia i wyjaśnienie jego podstawy prawnej. Ważne jest, aby pracodawca nie wykraczał poza ustalony zakres obowiązków pracownika, co pozwala uniknąć nieporozumień i konfliktów w miejscu pracy.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online w zakresie prawa pracy, w tym dotyczące poleceń pracodawcy i obowiązków pracownika. Jeśli masz wątpliwości, czy zlecone Ci zadania mieszczą się w zakresie Twojej umowy o pracę lub są zgodne z prawem, pomożemy Ci w ich analizie i wyjaśnieniu Twoich praw. Oferujemy wsparcie w sporządzaniu pism do pracodawcy oraz doradztwo w zakresie rozwiązywania sporów pracowniczych. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 14
2. Wyrok Sądu Najwyższego z 2.10.2018 r., sygn. akt I PK 127/17
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
