Nowelizacja przepisów bhp – część 3

Na mocy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 223, poz. 1460) dokonano nowelizacji przepisów Kodeksu pracy w zakresie problematyki bhp. W części pierwszej i drugiej omówiłem zmiany dokonane w art. 207, art. 207¹, 208 i 209¹ K.p.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Kolejny nowy przepis to art. 209² K.p., zgodnie z którym w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany:

• niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony,
• niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.

W sytuacji, gdy bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia wystąpi, pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne, oraz – do czasu usunięcia zagrożenia – nie wydawać polecenia wznowienia pracy.

Wskazane powinności pracodawcy wynikały dotychczas z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, teraz natomiast ustawodawca wprowadził je do normatywnej treści działu ósmego, uznając je za szczególnie istotne uregulowania z punktu widzenia jasności przepisów ochronnych.

Podobny charakter posiada art. 209³ K.p., który przewiduje, że pracodawca jest obowiązany umożliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla ich zdrowia lub życia albo dla zdrowia lub życia innych osób, podjęcie działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – nawet bez porozumienia z przełożonym – na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych.

Wskazana regulacja, po wprowadzeniu art. 210 K.p. była w dotychczasowym stanie prawnym oczywista. Przepis ten usiłowano w drodze wykładni odpowiednio interpretować, wskazując na dopuszczalność powstrzymania się pracownika od pracy nawet w przypadku braku uprzedniego powiadomienia przełożonego, co było rzeczą oczywistą, gdyż zagrożone zdrowie i życie pracownika ma wartość zdecydowanie wyższą, aniżeli jakiekolwiek formalne procedury, zapisane nawet w akcie prawnym o randze kodeksu.

Ustawodawca, dostrzegając powstające wątpliwości interpretacyjne, dokonał stosownego doprecyzowania, toteż w obecnym stanie prawnym nie może już być żadnych wątpliwości, co do tego, że ratio legis (uzasadnienie, sens ustawy) o przepisach ochronnych ma na celu rzeczywistą materialną dbałość o zdrowie i życie pracobiorcy.

Zapis art. 209³ § 1 K.p. wskazuje na możliwość poświęcenia przez pracownika dobra niższej wartości w celu ochrony swego życia lub zdrowia, jeżeli w konkretnych warunkach uzna, zgodnie ze swą wiedzą i doświadczeniem, że uniknięcie niebezpieczeństwa wymaga podjęcia takich działań.

Stwierdzenie zawarte w § 2 art. 209³ K.p. należy rozumieć w ten sposób, że pracownik nie może ponosić negatywnych skutków wynikających z zastosowania się do postanowień § 1, jeżeli nie zaniedbał swoich obowiązków w zakresie problematyki bhp.

Szerszy zakres pojmowania obowiązków pracowniczych jest wykluczony, gdyż tym samym dochodziłoby do kolizji różnych obowiązków pracowniczych, co w efekcie uniemożliwiałoby prawidłowe stosowanie postanowień art. 209³ § 1 K.p.

Przykładowo, jeżeli pracownik znalazł się w czasie pracy w sytuacji zagrażającej jego życiu lub zdrowiu i w celu uniknięcia zagrożenia musi poświęcić mienie pracodawcy, które zgodnie z art. 100 § 2 pkt 4 K.p. jest obowiązany chronić, to szeroki, wykraczający poza problematykę bhp sposób rozumienia obowiązków pracowniczych, o których mowa w art. 209³ § 2, uniemożliwiłby realizację postanowień art. 209³ § 1 K.p.

Dlatego też pod pojęciem obowiązków wskazanych w art. 209³ § 2 K.p. należy rozumieć jedynie powinności pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, gdyż jedynie tak ograniczony sposób rozumienia tych obowiązków likwiduje kolizję i pozwala właściwie, zgodnie z ratio legis, zastosować komentowany przepis.

W art. 210 K.p. ustawodawca dodał § 3, zgodnie z którym pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2.

Sprawa ta była oczywista w dotychczasowym stanie prawnym, niemniej jednak ustawodawca, kompleksowo regulując te zagadnienia, uzupełnił art. 210 K.p., w celu wyeliminowania ewentualnych wątpliwości prawnych.

Istotna zmiana nastąpiła w kwestii obowiązków pracodawców dotyczących problematyki maszyn i innych używanych urządzeń technicznych. W nowym brzmieniu art. 215 K.p. ustawodawca wskazuje wyraźnie na pracodawcę jako podmiot wyłącznie odpowiedzialny za stan eksploatowanych maszyn i urządzeń.

W przepisie tym odstąpiono od przywoływania innych niż pracodawca podmiotów ponoszących odpowiedzialność na podstawie odrębnych regulacji dotyczących oceny zgodności maszyn i urządzeń wprowadzanych do obrotu, które nie odpowiadają wymaganiom art. 215 K.p.

Podzielić trzeba pogląd, że w sferze problematyki ochrony pracy kwestia zagadnień dotyczących odpowiedzialności za niespełnienie wymagań oceny zgodności maszyn i urządzeń ma znaczenie drugorzędne i niepotrzebnie dotychczas komplikowała stan prawny.

Przepisy bhp jednoznacznie przypisują pracodawcy odpowiedzialność za stworzony stan warunków pracy, toteż pośrednie elementy związane z produkcją, zakupem, czy obrotem maszyn i urządzeń nie miały bezpośredniego znaczenia dla zapewnienia pracownikom należytego bezpieczeństwa pracy.

Pozytywnie należy więc ocenić zabieg ustawodawcy, który rozdzielił te zagadnienia, rezygnując z przywoływania w Kodeksie pracy regulacji dotyczących odpowiedzialności na tle przepisów odrębnych dotyczących oceny zgodności maszyn i innych urządzeń technicznych.

Wedle obecnego brzmienia art. 215 K.p. pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, działaniem drgań mechanicznych i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, oraz uwzględniały zasady ergonomii.

Postanowienie to w pełni wyczerpuje niezbędne obowiązki pracodawcy dla celów zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Nadto zapis art. 215 K.p. w sposób klarowny przypisuje odpowiedzialność za posiadane przez pracodawcę maszyny i urządzenia podmiotowi zatrudniającemu, abstrahując od odpowiedzialności wytwórcy maszyny czy urządzenia, którego odpowiedzialność nie ma bezpośredniego związku z problematyką prawa pracy.

Maszyny i urządzenia mogą być bowiem produkowane w warunkach zapewniających bezpieczeństwo pracownikom, a mimo tego finalny produkt może nie odpowiadać ocenie zgodności. Dotychczasowe powiązanie oceny zgodności maszyn i urządzeń z obowiązkami pracodawcy było więc rozwiązaniem nietrafnym i dlatego słusznie ustawodawca z tego zrezygnował.

Przy okazji doszło do wyeliminowania powstających czasami sporów na tle zakresu odpowiedzialności za niewłaściwy stan techniczny eksploatowanych maszyn i urządzeń. Często bowiem pracodawcy usiłowali podnosić argumenty dotyczące legalnego dopuszczenia do sprzedaży danego urządzenia, co – ich zdaniem – miało zwalniać od podjęcia określonych działań w zakresie zabezpieczenia np. części wirującej danej maszyny czy urządzenia, skoro wytwórca takiej osłony nie przewidział.

Obecny stan prawny, wykluczający przerzucanie choćby części odpowiedzialności za eksploatowane maszyny i urządzenia na wytwórcę, ocenić trzeba jako przejrzysty i klarowny, gdyż odpowiedzialnością za używane maszyny w całości obciąża wyłącznie podmiot zatrudniający.

Nie wyklucza to oczywiście możliwości dochodzenia przez pracodawcę roszczeń odszkodowawczych od wytwórcy maszyny czy urządzenia, który nie zapewnił, aby produkt odpowiadał wymaganiom w zakresie oceny zgodności, ale zagadnienia te nie mają związku z problematyką prawa pracy.

Wskazaną zasadę podkreśla w sposób niebudzący wątpliwości obecna treść art. 216 § 1 K.p., zgodnie z którym pracodawca wyposaża w odpowiednie zabezpieczenia maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań określonych w art. 215 K.p.

Jednocześnie ustawodawca nie zrezygnował w art. 217 K.p. z zakazu wyposażania stanowisk pracy w maszyny i urządzenia, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, z późn. zm.), za co odpowiedzialność ponosi pracodawca.

Systemowa spójność przepisów działu dziesiątego Kodeksu pracy polega obecnie na tym, że ustawodawca koncentruje swe zainteresowania na obowiązkach podmiotu zatrudniającego, eliminując zapisy dotyczące innych podmiotów.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>