Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Autor: Tadeusz M. Nycz
Nowelizacja przepisów Kodeksu pracy dokonana z dniem 1 lipca 2007 r. na mocy ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589), spowodowała istotne zmiany w zakresie stosowania obowiązków przewidzianych w art. 207 K.p.
Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>
Przede wszystkim w art. 304 § 1 K.p. stwierdzono, że pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 K.p., osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę działalność gospodarczą na własny rachunek.
Na tle tego sformułowania powstaje pytanie, jaki jest zakres podmiotowy stosowania przepisów bhp, czyli jakie podmioty mają obowiązek, jako organizatorzy pracy innych, zapewnić przestrzeganie przepisów bhp?
W pierwszym rzędzie ustawodawca wymienia pracodawcę, na rzecz którego świadczą pracę osoby niebędące jego pracownikami. Chodzi więc o sytuację podmiotu zatrudniającego chociaż jednego pracownika, który, oprócz tego jednego pracownika:
W obu podanych przypadkach musi jednak zaistnieć dodatkowa przesłanka, aby pracodawca był zobowiązany zapewnić przestrzeganie przepisów bhp. Przesłanką tą jest:
Wykonywanie pracy na terenie zakładu pracy stwarza konieczność stosowania przepisów bhp wobec osób świadczących pracę, o których mowa w powyższych punktach 1 i 2, przy czym struktura tych obowiązków zasadniczo odpowiada obowiązkom realizowanym względem pracowników.
Może się jednak zdarzyć, że pracodawca nie zatrudnia na terenie zakładu pracy pracowników wykonujących taką pracę, jaką zlecił do wykonania na podstawie umowy cywilno-prawnej, która może być hipotetycznie wykonywana przez pracowników.
W konsekwencji, obowiązek zapewnienia przestrzegania identycznych przepisów bhp względem pracowników wykonujących pracę, która rodzajowo i pod względem jej charakterystyki może być leganie wykonywana na podstawie umowy cywilno-prawnej, zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia wykonawcom właściwych warunków pracy.
Taki sposób rozumienia obowiązków pracodawcy w zakresie bhp, realizowanych poprzez odpowiednie stosowanie tych regulacji do podmiotów niebędących pracownikami, jest zgodny z art. 66 ust. 1 Konstytucji RP, która gwarantuje prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy każdemu obywatelowi, a zatem także osobom nie będącym pracownikami.
Drugi przypadek polega na tym, że zlecona praca będzie wykonywana w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Pojęcie użyte przez ustawodawcę sugeruje jakoby pracodawca miał prawo wyznaczyć to miejsce wykonywania pracy w rozumieniu przepisów prawa pracy, jednakże taka interpretacja nie byłaby poprawną.
Wyznaczenie miejsca wykonywania pracy poza terenem zakładu pracy oznacza bowiem, że strony w zawartej umowie cywilno-prawnej muszą określić miejsce wykonywania pracy, które w tych warunkach staje się elementem istotnym tej umowy.
Nie oznacza to jednak, że w ramach realizowanego kontraktu cywilno-prawnego dochodzi do zmiany jego charakteru, co dawałoby zleceniodawcy (pracodawcy) prawo do zmiany miejsca wykonywania pracy bez zgody pracobiorcy (zleceniobiorcy).
Gdyby założyć, że w czasie trwania tej umowy pracodawca ma prawo jednostronnie zmienić miejsce wykonywania pracy, wówczas de facto mielibyśmy do czynienia ze źle nazwaną umową o pracę, ponieważ w rzeczywistości pracobiorca byłby w procesie pracy – w zakresie miejsca wykonywania pracy – podporządkowany pracodawcy, tak jak to występuje w stosunku pracy.
Tutaj chodzi jednak jedynie o to, że pracodawca jest zainteresowany ustaleniem miejsca wykonywania pracy, gdyż jest to element istotny danego kontraktu z punktu widzenia jego interesów, a nie interesów wykonawcy.
W takiej umowie strony mogą z góry określić kilka miejsc wykonywania pracy, co nie jest zabronione. Niedopuszczalne byłoby natomiast zamieszczenie w umowie zastrzeżenia, na mocy którego pracodawca w razie potrzeby miałby prawo w wiążący sposób zobowiązać wykonawcę do świadczenia pracy w innym miejscu, nieokreślonym z góry w tej umowie.
Tego rodzaju postanowienie umowne prowadziłoby do takiego zbliżenia umowy cywilno-prawnej do stosunku pracy, że de facto mielibyśmy do czynienia z cechami charakterystycznymi dla umowy o pracę i obejściem stosownych przepisów prawa pracy.
Praca, której miejsce wykonywania nie ma istotnego znaczenia dla zleceniodawcy, nie wiąże się z potrzebą zapewnienia zleceniobiorcy bezpiecznych i higienicznych warunków jej wykonywania, ponieważ nie istnieje obszar objęty tym obowiązkiem.
Tak więc zarówno teren zakładu pracy jak i inne miejsce świadczenia pracy, istotne dla podmiotu zatrudniającego, obligują do zapewnienia wykonawcy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Różnica pomiędzy miejscem wykonywania pracy w postaci terenu zakładu pracy lub innego określonego miejsca może w istotny sposób decydować o zakresie przedmiotowym stosowania przepisów bhp.
W przypadku wykonywania pracy na terenie zakładu pracy powinności ciążące na podmiocie zatrudniającym, realizowane względem zleceniobiorcy, będą zasadniczo odpowiadać takim obowiązkom dotyczącym pracowników wykonujących identyczną pracę.
Określenie innego niż teren zakładu pracy miejsca wykonywania pracy może wpływać na ograniczony zakres stosowania przepisów bhp, których struktura ukierunkowana będzie na sferę rodzajowo wykonywanej pracy.
W związku z objęciem podmiotu zatrudniającego obowiązkami z zakresu bhp w stosunku do pracobiorców niebędących jego pracownikami, ustawodawca, wykazując konsekwencję, przewidział także odpowiedzialność za wykroczenia z tego zakresu (por. artykuł pt. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika – część 3).
Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>
Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
