Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Autor: Tadeusz M. Nycz
Wstęp
Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>
Zasada ryzyka podmiotu zatrudniającego sprawia, że odpowiedzialność z tytułu stworzenia złych warunków pracy obciąża w pierwszym rzędzie pracodawcę. Dotyczy to w szczególności skutków wypadków przy pracy, chorób zawodowych i tzw. chorób parazawodowych.
Odpowiedzialność ubezpieczeniowa z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, przy składce ubezpieczeniowej obciążającej pracodawcę, została w przeniesiona na Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który wypłaca należne z tego tytułu świadczenia na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, (Dz. U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm. oraz z 2004 r. Nr 121, poz. 1264).
Świadczenia te nie wyczerpują jednak możliwości dochodzenia roszczeń przez poszkodowanego pracownika w wypadku przy pracy czy z powodu choroby zawodowej. Poszkodowany, w szczególności, w razie zawinionego przez pracodawcę naruszenia przepisów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, skutkującego wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową, ma prawo dochodzić od pracodawcy roszczeń wykraczających poza świadczenia ubezpieczeniowe.
Odrębną odpowiedzialność odszkodowawczą pracodawcy mogą stanowić pracownicze choroby parazawodowe. Chorobą parazawodową jest choroba nie będąca chorobą zawodową, czyli nie umieszczona w wykazie chorób zawodowych, której powstanie pozostaje jednak w związku przyczynowo-skutkowym z istniejącymi u pracodawcy warunkami pracy.
Warunkiem dochodzenia roszczeń z tytułu chorób zawodowych jest zasadniczo ustalenie nieprzestrzegania przez pracodawcę przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, co skutkowało stworzeniem złych, sprzecznych z prawem warunków pracy, a te spowodowały lub przyczyniły się do powstania u pracownika choroby parazawodowej.
Niezależnie od oceny medycznej związku przyczynowego między złymi warunkami pracy a powstaniem choroby zawodowej, najistotniejsze znaczenie odgrywa w przypadku dochodzenia takich roszczeń, ustalenie zakresu naruszeń przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przez pracodawcę.
Z tego powodu, w tych przypadkach rola państwowego inspektora pracy, sprawującego w imieniu państwa nadzór nad warunkami wykonywania pracy (art. 24 Konstytucji RP) ma bardzo istotne znaczenie w zakresie szczegółowego określenia naruszanych przez pracodawcę przepisów bhp i czasokresu ich naruszania.
Zakres odpowiedzialności pracodawcy
Pracodawca nie wypełniający obowiązków w zakresie bhp musi się liczyć, w aspekcie odpowiedzialności materialnej, z możliwością ponoszenia kosztów związanych z odszkodowaniami z tytułu:
W zakresie wypadków przy pracy i chorób zawodowych kompensata szkód na osobie pracownika została przejęta przez system ubezpieczenia wypadkowego. Odpowiedzialność odszkodowawcza nałożona przez ustawodawcę na Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wyłącza jednak możliwości dochodzenia dalej idących odszkodowań od samego pracodawcy, który w sposób zawiniony przyczynił się do powstania choroby zawodowej lub wypadku przy pracy.
W dotychczasowym orzecznictwie sądowym odpowiedzialność pozaubezpieczeniowa pracodawcy z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej określana była w sposób łączny z odpowiedzialnością ubezpieczeniową.
W praktyce oznaczało to, że najpierw trzeba było dochodzić roszczeń ubezpieczeniowych a dopiero potem po wyczerpaniu tego trybu postępowania, czyli roszczeń z tego tytułu, możliwe było wytaczanie powództwa przeciwko pracodawcy.
Bezpośrednia odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy miała więc miejsce w zakresie nie zaspokojonym przez ubezpieczenie wypadkowe (por. ustawę z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz. U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm. oraz z 2004 r. Nr 121, poz. 1264).
Cywilnoprawne roszczenia związane z wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi mogą przybrać następującą formę:
Przedawnienie roszczeń
Wskazana wyżej kolejność postępowania związanego z dochodzeniem roszczeń odszkodowawczych dotyczących skutków wypadku przy pracy lub choroby zawodowej sprawia, że bardzo istotne znaczenie odgrywa kwestia przedawnienia roszczeń.
Poszkodowany w wypadku przy pracy, w razie nie ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w przewidzianej procedurą formie, ma prawo na podstawie art. 189 K.p.c. wystąpić do sądu pracy z żądaniem takiego ustalenia, przy czym żądanie to nie podlega przedawnieniu na podstawie art. 291 § 1 K. p. (por. wyrok SN z dnia 16 marca 1999 r. II UKN 510)98, OSNP z 2000 r. Nr 9, poz. 366).
Dochodzenie roszczeń pozaustawowych związanych z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ma charakter roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym i do takiej sytuacji stosuje się art. 442 § 1 K.c. przez art. 300 K. p.
Zgodnie z art. 442 § 1 K.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem lat dziesięciu od dnia zdarzenia wyrządzającego szkodę, chociażby poszkodowany dowiedział się o szkodzie tuż przed upływem tego terminu (por. wyrok SN z dnia 21 czerwca 2001 r. II UKN 435/00, OSNP z 2003 r. Nr 8, poz. 206).
Sąd Najwyższy uważa, iż na podstawie art. 189 K.p.c., poszkodowany może żądać ustalenia, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za mogące nastąpić w przyszłości skutki wypadku przy pracy (por. wyrok SN z dnia 28 października 1999 r. II UKN 176/69, OSNP z 2001/3/80).
Interes prawny może polegać na przerwaniu wyrokiem sądowym biegu przedawnienia określonego w art. 442 § 1 zdanie drugie K.c. (por. uchwałę 7 sędziów SN z dnia 17 kwietnia 1979 r. III PZP 34/69, OSNCP z 1970 r. Nr 12, poz. 217).
Z punktu widzenia interesu poszkodowanego, pozew w takiej sprawie powinien być złożony do sądu przed upływem 10 lat licząc od dnia wypadku przy pracy albo uznania choroby zawodowej, przy czym ustalenie przyszłych zobowiązań pracodawcy musi być dokonane w sentencji wyroku a nie wyłącznie w jego uzasadnieniu (por. orzeczenie SN z dnia 30 sierpnia 1985 t. IV PR 163/85, OSNCP z 1986 r. Nr 5, poz. 83).
Zainteresowanych szerszym omówieniem problematyki przedawnienia roszczeń z tego tytułu odsyłam do artykułów autorstwa w szczególności T. Nycza. (por. T. Nycz „Przedawnienie roszczeń wypadkowych” cz. I, II i III, Atest-Ochrona Pracy z 2003 nr 10, 11 i 12; zob. także literaturę zamieszczoną (w) „Kodeks pracy-komentarz” pod red. B. Wagner, Gdańsk 2004 s.781-782).
Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>
Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
