Odpowiedzialność pracownika za wyrządzenie szkody osobie trzeciej – część 2

W pierwszej części omówiłem poprawny sposób stosowania art. 120 K.p. przewidującego, że za szkodę wyrządzoną przez pracownika osobie trzeciej przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych odpowiada wyłącznie pracodawca.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Po naprawieniu takiej szkody przez pracodawcę może on dochodzić od pracownika odszkodowania miarkowanego, jeżeli szkoda została wyrządzona nieumyślnie, bądź pełnego w razie umyślnego jej wyrządzenia.

Uważam za nieuzasadniony pogląd tych komentatorów, którzy twierdzą, że w razie umyślnego wyrządzenia przez pracownika szkody osobie trzeciej ta osoba może dochodzić odszkodowania bezpośrednio od pracownika, gdyż taki sposób postępowania rażąco narusza art. 120 K.p. i całą systematykę zasad odpowiedzialności materialnej pracownika.

W orzecznictwie sądowym występowały przypadki umyślnego naruszenia obowiązków pracowniczych, w wyniku czego doszło do szkody u osoby trzeciej i takie przypadki Sąd Najwyższy kwalifikował jako uzasadniające zastosowanie art. 120 K.p. (por. wyrok SN z dnia 30 maja 1980 r. I CR 139/80, OSP 1981/9/163).

W powołanym rozstrzygnięciu Sąd Najwyższy stwierdził, że pracownik skazany za występek z art. 145 poprzedniego Kodeksu karnego, popełniony przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, odpowiada za spowodowaną tym występkiem szkodę (śmierć innej osoby, uszkodzenie ciała lub rozstrój jej zdrowia) jak za szkodę wyrządzoną nieumyślnie, chociażby samo naruszenie obowiązków pracowniczych, jak nieostrożna jazda niesprawnym technicznie pojazdem mechanicznym, było umyślne.

W takim wypadku odpowiedzialność pracownika względem poszkodowanej osoby trzeciej jest wyłączona na podstawie art. 120 § 1 K.p. Za szkodę tę odpowiada pracodawca na podstawie art. 436 § 2 K.c., względnie na podstawie art. 430 K.c. w związku z art. 120 § 1 K.p.

Sąd Najwyższy, rozpatrując takie sprawy, ograniczał natomiast stosowanie art. 120 K.p., dokonując interpretacji pojęcia: „przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych”, odróżniając ten zwrot od przypadku: „przy okazji wykonywania obowiązków pracowniczych”.

W tej ostatniej sytuacji Sąd Najwyższy uznawał, że art. 120 K.p. nie znajduje zastosowania i z takim kierunkiem wykładni należy się zgodzić (por. np. wyrok SN z dnia 5.05.1998 r., I CKU 110/97, Lex nr 34023, czy wyrok SN z dnia 19.02.1976 r. III PR 21/76, PiZS 1977/10/68).

Wyrządzenie szkody osobie trzeciej przy okazji wykonywania obowiązków pracowniczych nie mieści się w typowym poprawnym realizowaniu zadań wynikających z zawartego stosunku pracy.

Przykładowo pracownik, któremu pracodawca zezwala na korzystanie z samochodu służbowego dla celów prywatnych, w czasie takiej podróży wyrządzi szkodę osobie trzeciej – nie będzie on zwolniony od odpowiedzialności bezpośredniej, czyli do niego nie znajdzie zastosowania art. 120 § 1 K.p.

Podobnie w razie podróży służbowej, jeśli zostanie ona wydłużona w związku z potrzebami osobistymi pracownika, jego odpowiedzialność za szkodę doznaną przez osobę trzecią nie będzie wyłączona w trybie art. 120 § 1 K.p., ponieważ szkoda powstała nie w ramach bezpośredniego wykonywania zadań pracowniczych.

Ratio legis art. 120 K.p. sprowadza się do tego, że ma chronić pracownika, który wykonując powierzone mu przez pracodawcę zadania będzie uwolniony od odpowiedzialności odszkodowawczej względem osób, którym może wyrządzić szkodę.

Regulacja ta jest konsekwencją zasady ryzyka podmiotu zatrudniającego w tym sensie, że przerzuca na pracodawcę skutki ewentualnych roszczeń wynikających z wyrządzenia przez pracownika szkody osobie trzeciej.

Za skutki takich szkód pracownik może natomiast ponosić odpowiedzialność jedynie względem swojego pracodawcy, gdyż podejmowane przez niego czynności następowały na rzecz pracodawcy i na jego ryzyko związane z prowadzoną działalnością.

Nie zachodzą powyższe przesłanki, jeśli szkoda powstaje w warunkach pośredniego związku z realizacją stosunku pracy, co jest kierunkiem wykładniowym słusznym, gdyż trudno pracodawcę obciążać ryzykiem za negatywne skutki zdarzeń jedynie pośrednio związanych ze stosunkiem pracy.

Zasada ryzyka podmiotu zatrudniającego nie obejmuje oczywiście takich stanów faktycznych, w których dochodzi do zerwania więzi łączącej pracownika z pracodawcą z winy świadczącego pracę.

Chodzi tutaj o przypadki takiego nagannego postępowania pracownika, które nie może się mieścić w ramach normalnie realizowanego stosunku pracy.

Przykładowo pracownik, który rozpocznie pracę, będąc pod wpływem alkoholu, którego spożywanie jest mu zabronione, i w takim stanie nawet wykonując swoje normalne obowiązki pracownicze wyrządzi szkodę osobie trzeciej, nie będzie objęty wyłączeniem, o którym mowa w art. 120 K.p.

Pracownik odurzający się alkoholem nie może poprawnie być dopuszczony do pracy, gdyż nie jest do niej zdolny pod względem psychofizycznym. W konsekwencji pracownik wykonujący czynności służbowe w stanie upojenia alkoholowego działa wyłącznie na własne ryzyko i odpowiedzialność.

Sąd Najwyższy analizował takie przypadki zerwania więzi łączącej pracownika z pracodawcą nawet w czasie pracy pracownika, uznając również poprawnie, że w takich warunkach przesłanka z art. 120 K.p. nie zaistnieje (por. np. wyrok SN z dnia 5.05.1998 r. I CKU 110/97, Lex nr 34023).

Przepis art. 120 K.p. dotyczy wszystkich pracowników, nie wyłączając osób działających w imieniu pracodawcy. W wyroku z dnia 26 czerwca 1976 r. III PR 118/76, OSNC 1976/12/275, Sąd Najwyższy stwierdził, że z mocy art. 120 § 1 K.p. wyłączona jest odpowiedzialność kierownika zakładu pracy za szkodę wyrządzoną kierowcy tego zakładu w czasie podróży służbowej w wyniku wypadku drogowego zawinionego przez kierownika, który przejął od kierowcy prowadzenie samochodu w ramach swych uprawnień do prowadzenia pojazdów służbowych.

Nie jest natomiast poprawne twierdzenie, że przepis art. 120 K.p. dotyczy zwłaszcza szkód materialnych i odszkodowania za straty materialne, natomiast nie dotyczy odszkodowania za naruszenie dóbr osobistych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.08.1982 r. IV CR 255/82, Lex nr 8451).

Moim zdaniem, wyrok ten ze względu na datę jego wydania uznać należałoby za nieaktualny. Nie widzę żadnych racjonalnych podstaw ku temu, aby art. 120 K.p. miał być niestosowany w razie szkody związanej z naruszeniem dóbr osobistych osoby trzeciej, jeżeli do naruszenia dóbr osobistych doszło w czasie realizacji stosunku pracy.

Przykładowo, jeśli w ramach konferencji prasowej, czy to rzecznik prasowy danej jednostki czy też jej kierownik wskutek przekazanych informacji spowodują naruszenie dóbr osobistych osoby trzeciej, to art. 120 § 1 K.p. znajduje zastosowanie, co oznacza, że osoba trzecia może mieć roszczenia odszkodowawcze tylko do podmiotu, w imieniu którego działały te osoby.

Pracodawca tych osób może natomiast dochodzić roszczeń odszkodowawczych względem swoich pracowników na zasadach przewidzianych w dziale V K.p. Nie ma bowiem żadnych podstaw prawnych do tego, aby dokonywać zawężającej wykładni pojęcia szkody, o której mowa w art. 120 K.p.

Przeciwnie, zasada ryzyka podmiotu zatrudniającego, jako zasada uznawana za cechę charakteryzującą stosunek pracy, jednoznacznie nakazuje objęcie wszystkich szkód ryzykiem pracodawcy, przy uwzględnieniu wyłączeń opisanych wyżej, uzasadnionych bądź pośrednim związkiem ze stosunkiem pracy, bądź zerwaniem przez pracownika, z jego winy, więzi łączącej go z pracodawcą.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>