• Autor: Marta Handzlik
Jestem nauczycielem dyplomowanym. Otrzymałem wypowiedzenie warunków pracy i płacy z winy pracodawcy. Motywował to zmianami organizacyjnymi pracy szkoły i zmianami planów nauczania. Uwierzyłem, że tak jest, i to jest prawdziwa motywacja. I żeby przedłużyć okres zatrudnienia z konieczności złożyłem wniosek o przejście w stan nieczynny. Okazało się, że to bzdura i w moje miejsce zatrudniono nauczycieli o takich samych kwalifikacjach, dochodzących z innych szkół. W międzyczasie zmarł nauczyciel szkoły, który uczył przedmiotów, do których też miałem kwalifikacje – mimo to nie przywrócono mnie do pracy, tylko ogłoszono wakat. Uważam, że to podstępne zwolnienie nauczyciela – czyli mnie. Co mogę zrobić?
Zgodnie z art. 20 ust. 7 ustawy Karta Nauczyciela „dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym w razie powstania możliwości podjęcia przez nauczyciela pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji. Odmowa podjęcia pracy przez nauczyciela powoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem odmowy”.
Nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny powinien zostać przywrócony do pracy w szkole w razie powstania możliwości jego ponownego zatrudnienia. Obowiązek wykonania dyspozycji wynikającej z komentowanego przepisu spoczywa na dyrektorze szkoły. Warunkiem przywrócenia nauczyciela do pracy jest legitymowanie się przez niego kwalifikacjami niezbędnymi do zajmowania wakującego stanowiska.
W wyroku z 27.05.1999 r. (sygn. akt I PKN 77/99) Sąd Najwyższy stwierdził, że „nauczyciel może skorzystać z przewidzianego w art. 20 ust. 7 […] Karty Nauczyciela […] roszczenia o przywrócenie do pracy w pierwszej kolejności także wtedy, gdy brak było podstaw do przeniesienia go w stan nieczynny, a sytuacja taka utrzymuje się po przeniesieniu”. Możliwość ponownego podjęcia zajęć istnieje także wtedy, gdy realizacja prawa do przywrócenia do pracy łączy się z koniecznością dokonania przez pracodawcę pewnych czynności organizacyjnych lub z innego rodzaju utrudnieniami w bieżącym funkcjonowaniu placówki.
Sąd Najwyższy wskazał, że „konstrukcja ta [określona w art. 20 ust. 7] zasadniczo różni się od «przywrócenia pracownika do pracy na poprzednich warunkach», unormowanego w k.p. Po pierwsze, służy ona zakończeniu stanu nieczynnego (przywróceniu do czynnego wykonywania pracy nauczyciela) w czasie istnienia stosunku pracy, a nie przywróceniu do pracy po ustaniu zatrudnienia. Po drugie, «przywrócenie do pracy» według KN nie musi oznaczać przywrócenia «na poprzednich warunkach», ponieważ może ono dotyczyć innego stanowiska, jeśli nauczyciel ma do tego wymagane kwalifikacje. W takim przypadku «przywrócenie do pracy» będzie oznaczało ponowne («czynne») zatrudnienie w szkole, ale na innym stanowisku. Po trzecie, z brzmienia rozważanego przepisu wynika, że dyrektor szkoły, w razie zaistnienia określonych w nim przesłanek, ma obowiązek przywrócić nauczyciela do pracy (do jej czynnego wykonywania) «z urzędu», a nie na żądanie pracownika, jak ma to miejsce w sytuacjach regulowanych w k.p. Realizacja tego obowiązku nie zależy więc od wniosku nauczyciela. Jest to zrozumiałe, skoro to właśnie dyrektor, dysponujący znajomością sytuacji kadrowej i potrzeb szkoły, może najpełniej i we właściwym momencie ocenić, czy powstały możliwości ponownego podjęcia przez nauczyciela pracy w pełnym wymiarze zajęć, podczas gdy nauczyciel pozostający z reguły poza szkołą nie ma takiej wiedzy. O tym, że przywrócenie do pracy, normowane w tym przepisie, następuje «z urzędu» świadczy także zawarte w nim postanowienie ustawodawcy, że odmowa podjęcia pracy przez nauczyciela powoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem odmowy. Unormowanie to byłoby pozbawione sensu, gdyby warunkiem rozważanego przywrócenia był wniosek nauczyciela”.
Z powyższego wynika, że to, co powinien Pan zrobić, to złożyć pozew o przywrócenie do pracy. Nie ma podstaw do uchylenia się od skutków oświadczenia, bo nie przewidziano takiej możliwości. Nawet jeśli przeniesienie Pana w stan nieczynny było dokonane z naruszeniem przepisów – jedyną dopuszczalną drogą jest droga sądowa.
Podstępne zwolnienie przez rzekomą reorganizację
Pan Marek, nauczyciel z wieloletnim doświadczeniem, otrzymał wypowiedzenie z powodu „zmian organizacyjnych szkoły” i przeszedł w stan nieczynny. Z czasem odkrył, że na jego miejsce zatrudniono młodszego nauczyciela z takimi samymi kwalifikacjami. Gdy w szkole pojawił się wakat po odejściu innego pracownika, dyrektor ogłosił nabór zewnętrzny, zamiast przywrócić Pana Marka. Po konsultacji prawnej Pan Marek złożył pozew do sądu pracy, argumentując naruszenie art. 20 ust. 7 Karty Nauczyciela. Sąd przyznał mu rację, nakazując przywrócenie do pracy.
Powołanie zmian w siatce godzin
Pani Anna, nauczycielka matematyki, została poinformowana o likwidacji części etatów ze względu na zmniejszenie liczby godzin w siatce nauczania. Zgodziła się na przejście w stan nieczynny, licząc na uczciwe rozwiązanie. Wkrótce odkryła, że do szkoły zatrudniono na część etatu nauczyciela tej samej specjalności z innej placówki. Pani Anna zebrała dowody na niespójności w uzasadnieniu dyrektora i wniosła sprawę do sądu pracy. Dzięki wykazaniu, że likwidacja etatu była jedynie pretekstem, sąd przywrócił ją na stanowisko
Wykorzystanie niewiedzy nauczyciela
Pan Jan, nauczyciel historii, otrzymał propozycję przejścia w stan nieczynny pod pretekstem redukcji etatów. W rzeczywistości w szkole nadal realizowano pełen zakres godzin nauczania historii, a na jego miejsce zatrudniono nauczyciela bez odpowiednich kwalifikacji. Pan Jan dowiedział się o tej sytuacji przypadkiem od innego pracownika szkoły. Po konsultacji z prawnikiem zdecydował się na pozew sądowy. W trakcie rozprawy okazało się, że dyrektor nie przedstawił rzeczywistych przesłanek organizacyjnych. Sąd orzekł na korzyść Pana Jana, nakazując jego powrót do pracy.
Jeśli jako nauczyciel zostałeś przeniesiony w stan nieczynny lub zwolniony z powodu rzekomych zmian organizacyjnych, a w szkole pojawiły się wakaty na stanowiska zgodne z Twoimi kwalifikacjami, masz prawo dochodzić swoich praw. Zgodnie z Kartą Nauczyciela dyrektor szkoły ma obowiązek przywrócenia nauczyciela w pierwszej kolejności. W przypadku naruszenia przepisów możesz złożyć pozew do sądu o przywrócenie do pracy. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie zwolnienia lub przeniesienia w stan nieczynny? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a przygotujemy dla Ciebie odpowiednie pismo lub udzielimy porady online.
1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. 1982 nr 3 poz. 19
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1999 r., sygn. akt I PKN 77/99
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
