Pojęcie przepisu bhp – część 1

W polskim modelu prawa przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy wchodzą w skład szerszego pojęcia ochrony pracy, które jest utożsamiane z ogółem regulacji prawnych stosunków pracy gwarantujących pracownikowi minimum uprawnień i maksimum obowiązków.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Ochroną pracy w znaczeniu ukierunkowanym na warunki pracy o charakterze technicznym jest ogół norm prawnych służących zabezpieczeniu danej osoby przed utratą życia, a także eliminujących lub ograniczających niekorzystny wpływ pracy na zdrowie fizyczne i psychiczne.

Wymagania w zakresie bezpieczeństwa, higieny i ergonomii pracy zawarte są generalnie w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy. Ścisłe określenie tych przepisów jest istotne nie tylko z punktu widzenia zakresu obowiązków ciążących na stronach stosunku pracy, ale także ze względu na dopuszczalność regulacji uchybień przez inspektora pracy w drodze decyzji administracyjnej, jak również odpowiedzialności za naruszenie przepisów bhp, przewidzianej w art. 283 § 1 K.p.

Przepisami bhp w tym rozumieniu są przede wszystkim postanowienia zamieszczone przez ustawodawcę w dziale X Kodeksu pracy zatytułowanym „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. Ponadto w Kodeksie pracy mamy do czynienia z pojedynczymi postanowieniami o charakterze bhp zamieszczonymi poza działem dziesiątym, są to te regulacje prawne, które odwołują się do stosowania przepisów bhp względem zasadniczo innych grup zatrudnionych niż pracownicy (art. 304 K.p.).

W strukturze przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wymienić trzeba następujące regulacje prawne:

• art. 66 ust. 1 Konstytucji RP,
• art. 15 K.p.,
• dział X K.p. oraz jego przepisy wykonawcze kodeksowe i przedkodeksowe,
• art. 298³ § 2 K.p.,
• art. 304-304⁴ K.p.,
• ustawy szczególne w rozumieniu art. 5 K.p. zawierające postanowienia bhp i przepisy wykonawcze do tych ustaw,
• ustawy odrębne zawierające postanowienia o charakterze bezpieczeństwa i higieny pracy, pod warunkiem że nie zostały objęte nadzorem i kontrolą specjalistycznego organu,
• postanowienia o charakterze bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte w układzie zbiorowym pracy i regulaminie pracy,
• postanowienia o charakterze bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte w porozumieniu lub regulaminie telepracy, jeżeli nie stanowią one części składowej regulaminu pracy.

W literaturze podnoszone są głosy, jakoby nie wszystkie artykuły działu X K.p. miały charakter przepisów bhp. Głoszący tę tezę podnoszą w konsekwencji, że nie wszystkie zagadnienia objęte regulacją działu X K.p. mogą być wobec tego regulowane przez inspektora pracy przy pomocy decyzji administracyjnej.

Interpretację tę uważam za całkowicie błędną, przede wszystkim dlatego, że o budowie działu X K.p. zadecydował sam ustawodawca i to w sposób niebudzący jakichkolwiek wątpliwości co do literalnie skonstruowanego zabiegu legislacyjnego.

W tych warunkach nikomu nie wolno dokonywać wykładni sprzecznej z wyraźnym brzmieniem tytułu działu X K.p., gdyż tym sposobem doszłoby do naruszenia podstawowych zasad wykładni prawa. To, co oczywiste, nie podlega bowiem wykładni (clara non sunt interpretanda).

Zamieszczenie w dziale X K.p. dotychczasowej struktury przepisów jest działaniem ustawodawcy, a więc władzy w pełni do tego uprawnionej, zgodnie z art. 7 Konstytucji RP. W myśl tego przepisu, każdy organ władzy publicznej ma działać na podstawie i w granicach prawa.

W warunkach przestrzegania zasad konstytucyjnych nikt poza ustawodawcą nie ma prawa dokonywania wykładni sprzecznej z wyraźnym zapisem Kodeksu pracy. Nie może tego czynić ani władza wykonawcza, ani władza sądownicza, gdyż tym samym doszłoby do naruszenia wskazanej zasady konstytucyjnej wymienionej w art. 7 Konstytucji.

Nie ma natomiast przeszkód, zwłaszcza w literaturze prawa pracy, do formułowania wniosków de lege ferenda, które zmierzają dopiero do wyłączenia jakichś regulacji z grona zagadnień z zakresu pojęciowego bezpieczeństwa i higieny pracy, czyli wyłączenia jakiegoś przepisu z działu X K.p., ale ten zabieg legislacyjny musi być przeprowadzony przez ustawodawcę.

Zakresowe pojęcie przepisów bhp pozostaje w ścisłym związku z kompetencjami pokontrolnymi inspektorów pracy, regulowanymi art. 11 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589, z późn. zm.).

Wykładnia ograniczająca zakres pojęciowy przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, niezależnie od jej nielegalnego prawnie charakteru, powodowałaby dalsze negatywne skutki prawne w postaci ograniczenia środków pokontrolnych wydawanych przez inspektorów pracy.

Tym samym doszłoby do poważnego osłabienia funkcji, jaką pełni PIP, nie tylko zgodnie z przepisami powołanej ustawy, ale także zgodnie z zasadami konstytucyjnymi, a przede wszystkim art. 24 Konstytucji, w którym państwo zagwarantowało sobie sprawowanie kontroli i nadzoru nad warunkami pracy.

Konstytucyjne ujęcie obowiązków państwa w sferze problematyki bhp dotyczy także art. 66 ust. 1 Konstytucji, który zapewnia każdemu wykonującemu pracę najemną bezpieczne i higieniczne warunki jej wykonywania.

Następstwem objęcia ochroną prawną najszerszego kręgu adresatów jest dokonywanie przez ustawodawcę kolejnych zmian w Kodeksie pracy obejmujących wszystkich wykonujących taką pracę, bez względu na jej podstawę prawną, ochroną w postaci obowiązku stosowania do nich odpowiednich przepisów bhp (art. 304 § 3 K.p.).

Ten wyraźnie realizowany zamysł ustawodawcy nie może podlegać jakimkolwiek zmianom w formie interpretacji zmierzających do ograniczonego rozumienia pojęciowego przepisu bhp, gdyż bez względu na teoretyczne rozważania z formalno-prawnego punktu widzenia nie ma ku temu podstaw prawnych.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>