• Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Pracownik kasjer-sprzedawca w sklepie odzieżowym miał dwa ataki epilepsji na hali sprzedażowej w odstępie dwóch tygodni. Obecnie (wg informacji od pracownika) znajduje się pod opieką neurologiczną oraz przyjmuje stosowne leki. Od miesiąca nie było ataku, o którym wiedziałby pracodawca. Jakie działania powinien podjąć pracodawca? Czy istnieje konieczność zapewnienia osób przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy w stosunku do tego pracownika? Czy ktoś z osób w sklepie musi się na to zgodzić? Co, jeżeli nikt nie wyrazi zgody? Czy istnieje konieczność wysłania pracownika na badania lekarskie medycyny pracy, jeżeli posiada aktualne orzeczenie lekarskie (wydane dwa miesiące temu, w czasie, w którym epilepsja nie była stwierdzona – wg informacji od pracownika) oraz pracownik jednoznacznie nie zgłasza niemożliwości wykonywania pracy na swoim stanowisku pracy? W skierowaniu na badania lekarskie jest punkt o pracy na wysokości do 3 metrów. Czy na skierowaniu lekarskim można napisać o atakach noszących znamiona ataków epilepsji? Czy, jeżeli powinny być zaktualizowane badania, to pracownik może do tego czasu pracować? Jaka jest odpowiedzialność pracodawcy, jeżeli doszłoby do uszkodzenia ciała lub nawet zgonu?
Na wstępie wskazuję, że co do zasady osoby z epilepsją mają prawo do normalnej pracy jak każdy. Niemniej jednak, tak jak w przypadku każdego pracownika, dopuszczalne jest stwierdzenie przez lekarza medycyny pracy zakazu zatrudniania na niektórych stanowiskach. Jednym z warunków dopuszczenia pracownika z epilepsją do pracy jest zatem posiadanie orzeczenia pozwalającego na zatrudnienia na wskazanym stanowisku.
Zaznaczam, że pracownik po otrzymaniu skierowania na badania z zakresu medycyny pracy jest zobowiązany poddać się takim badaniom. Obowiązek poddawania się badaniom lekarskim wynika z Kodeksu pracy (w skrócie K.p.). Zgodnie z art. 211 pkt 5 K.p. „pracownik ma obowiązek poddać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich”.
Biorąc pod uwagę obowiązki pracodawcy związane z bhp, skierowanie na profilaktyczne badania lekarskie pracownika w przypadku pogorszenia stanu zdrowia mogącego mieć wpływ na bezpieczeństwo jest dopuszczalne i wskazane. Bowiem „aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 K.p. jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika” (wyr. SN z dnia 18 grudnia 2002 r., sygn. akt I PK 44/02).
Uwzględniając brak ograniczenia prawa pracodawcy do skierowania pracownika na badania w sytuacji, gdy formalnie zachowuje ważność wydane uprzednio orzeczenie lekarskie i ciążący na pracodawcy generalny obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zaistnienie wydarzeń, które mogą świadczyć o zmianie stanu zdrowia pracownika, które z kolei mogą powodować zagrożenia, powinno skłonić pracodawcę do skierowania pracownika na badania profilaktyczne. Dlatego też, skoro pracownik posiada aktualne orzeczenie lekarskie (wydane dwa miesiące temu, w czasie, w którym epilepsja nie była stwierdzona – wg informacji od pracownika), zasadnym byłoby ponowne skierowanie pracownika na badania kontrolne. Nadto w świetle powyższego poprzednie orzeczenie przestało być aktualne z chwilą zmiany stanu zdrowia pracownika, w tym przypadku rozpoznania epilepsji.
Natomiast „zgodnie z art. 229 § 4 K.p. pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, co oznacza, że najpierw musi wiedzieć, że pracownik jest osobą niezdolną do pracy; na pracowniku zaś ciąży obowiązek dostarczenia pracodawcy zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do zatrudnienia na danym stanowisku. Poza powinnością poddawania się badaniom lekarskim pracownik – w myśl art. 211 pkt 5 K.p. – obowiązany jest stosować się do wskazań lekarskich, także zawartych w orzeczeniu lekarza orzecznika” (wyr. SN z dnia 17 maja 2017 r., sygn. akt II PK 94/16).
Wzór skierowania na badania medycyny pracy został ściśle określony jako załącznik rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Żadne przepisy nie wskazują wprost, czy pracodawca może w skierowaniu przekazać informację o podejrzeniu choroby u pracownika. Niemniej, jeżeli jest to skierowanie na badania kontrolne i nie jest ono spowodowane niezdolnością do pracy trwająca co najmniej 30 dni, to uważam, że zasadnym jest wskazać choćby ogólną przyczynę wystawienia takiego skierowania na badania kontrolne.
Zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty „lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu”. Do pracodawcy przekazywane jest tylko ogólne orzeczenie zawierające informacje, czy pracownik może wykonywać pracę na danym stanowisku. Wskazuję jednak, że „przedstawienie więc przez pracownika zaświadczenia nieoddającego rzeczywistego obrazu jego zdrowia może być kwalifikowane jako naruszenie obowiązku przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy (lojalnego zachowania się stron stosunku pracy), a co najmniej powinności przestrzegania w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego” (wyr. SN z dnia 17 maja 2017 r., sygn. akt II PK 94/16).
Dodatkowa informacja w skierowaniu do lekarza medycyny pracy może pozwolić zapobiec ewentualnemu nadużyciu przez pracownika poprzez zatajenie informacji o jego chorobie. Jednocześnie wskazuję, że w powyższym wyroku Sąd Najwyższy zauważył, że współpraca pracownika z lekarzem medycyny pracy i poinformowanie go o swoim rzeczywistym stanie zdrowia jest częścią podstawowego obowiązku pracownika do poddawania się badaniom lekarskim i stosowania do wskazań lekarza sformułowanego w art. 211 pkt 5 K.p.
Dlatego też, jeżeli orzeczenie lekarskie dopuszczające pracownika do pracy będzie wydane na podstawie stanu faktycznego, to nie ma powodów, aby pracodawca ponosił ewentualną odpowiedzialność za dopuszczenie takiego pracownika do pracy. Bowiem on działa, opierając się na otrzymanym zaświadczeniu, a ponadto nie ma specjalistycznej wiedzy lekarskiej umożliwiającej zweryfikowanie zaświadczenia lekarskiego. Natomiast pracownik, który nie przedstawia uczciwie swojego stanu zdrowia, może łamać przepisy prawa pracy, w tym przepisy o bezpieczeństwie i higienie pracy. Ponadto narusza on obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy i nie przestrzega zasad współżycia społecznego. Taki stan może już zostać uznany za przyczynienie się pracownika do wypadku w pracy.
Wskazuję również, że stosownie do postanowień art. 234 § 1 K.p. „w razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom w przyszłości”. Nadto zgodnie z art. 2091 §1 pkt 2 lit. a K.p. pracodawca jest zobowiązany wyznaczyć pracowników do udzielania pierwszej pomocy. Nie ma nigdzie wytycznych, aby w zakładzie, gdzie znajdują się osoby chorujące na epilepsję, była specjalnie przeszkolona w tym zakresie osoba. Natomiast, jeżeli wśród osób przeszkolonych z zakresu pierwszej pomocy będzie znajdowała się osoba umiejąca udzielić pomocy w przypadku ataku epilepsji, będzie to na pewno z korzyścią dla takiego pracownika, jak również dla pracodawcy.
W przypadku wypadku w pracy spowodowanego atakiem epilepsji odpowiedzialność pracodawcy uzależniona jest od stanu faktycznego. Jeżeli pracownik będzie miał aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku, a pracodawca będzie przestrzegał ewentualnych zaleceń z takiego orzeczenia, nie powinien ponieść za tego typu zdarzenie odpowiedzialności. Jeżeli zaś pracownik nie będzie miał orzeczenia adekwatnego do stanu jego zdrowia, ponieważ pracodawca nie wyśle go na stosowne badania lub też pracodawca będzie naruszał ewentualne zalecenia z takiego orzeczenia, to oczywiście w razie zdarzenia w pracy będzie ponosił odpowiedzialność za takie zdarzenie.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
