• Autor: Adam Dąbrowski
Jestem zatrudniona na umowę o pracę w biurze obsługi klienta. Od poniedziałku do piątku pracuję od 7 do 15, a w sobotę od 9 do 13. Czy za pracę w sobotę przysługuje mi jakiś dzień wolny?
Podała Pani, że pracuje od poniedziałku do piątku po 8 h oraz w soboty 4 h. Nie podała Pani jednak, czy taka sytuacja jest w każdym z 4 tygodni miesiąca. Dlatego też na początek przybliżę Pani przepisy dotyczące ogólnie tygodnia pracy, by następnie udzielić odpowiedzi na postawione przez Panią pytanie, tj. czy za pracę w sobotę przysługuje Pani dzień wolny.
W Pani przypadku mamy dość często spotykany problem pracowniczy dotyczący pracy 6 dni w tygodniu. Praca 6 dni w tygodniu jest dopuszczalna, ale pod pewnymi warunkami. Praca 6 dni w tygodniu oznacza pracę 4 dni w innym tygodniu. Zgodnie bowiem z art. 129 § 1 Kodeksu pracy „czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym”. Powołany przepis definiujący normy czasu pracy mówi wprost – pracownik pracuje średnio 5 dni w tygodniu, a nie dokładnie 5 dni w tygodniu. Praca 6 dni w tygodniu jest dopuszczalna pod warunkiem, że zostanie zrekompensowana odpowiednio krótszym innym tygodniem pracy, byle średnio pracownik pracował 5 dni w tygodniu w okresie rozliczeniowym. Należy mieć przede wszystkim na uwadze to, że mimo iż praca 6 dni w tygodniu jest dopuszczalna, to nie oznacza to, że pracownik może w każdym tygodniu, każdego miesiąca pracować 6 dni w tygodniu. Związane jest to m.in. z kwestią odpoczynków tygodniowych. Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu pracy „pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego”.
Zobacz też: Praca 7 dni w tygodniu Kodeks pracy
Idąc dalej, przepisy Kodeksu pracy nie pozwalają na planowanie pracy 6 dni w tygodniu, od poniedziałku do soboty w tym sensie, że każdy tydzień pracy ma uwzględniać 6 dni roboczych. Nawet zachowując normę średniotygodniową 40 godzin czasu pracy, czyli praca 6 dni w tygodniu nie przekracza co prawda normy średniotygodniowej, ale takie rozwiązanie jest niedopuszczalne, pracownik ma bowiem pracować nie więcej niż średnio 5 dni w tygodniu.
Należy mieć również na uwadze to, że sobota nie jest ustawowo dniem wolnym od pracy. Pracownik niekoniecznie musi pracować od poniedziałku do piątku, a weekend to sobota i niedziela. Pracownik może pracować od wtorku do soboty, a weekendem dla niego będzie niedziela i poniedziałek. Ważne jednak, aby te średnio 5 dni pracy w tygodniu zachować.
Praca 6 dni w tygodniu powinna być zrekompensowana pracą 4 dni w innym tygodniu, biorąc pod uwagę jednak cały okres rozliczeniowy czasu pracy, a Pani powinna znać swój rozkład pracy stosunkowo wcześniej. Stanowi o tym art. 129 § 3 Kodeksu pracy, który brzmi: „rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony – w formie pisemnej lub elektronicznej – na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc. Pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony ten rozkład”.
Proszę mieć na uwadze to, iż zgodnie z aktualnym stanem prawnym nie ma systemu czasu pracy, który przewidywałby taką możliwość, aby praca 6 dni w tygodniu była normą i mogła się powtarzać w każdym tygodniu w okresie rozliczeniowym. Praca 6 dni w tygodniu w sposób nagminny jest niezgodna z przepisami prawa pracy.
W Pani przypadku bezapelacyjnie naruszane są przepisy o czasie pracy (o ile pracuje Pani każdego tygodnia w miesiącu – okresie rozliczeniowym – w przedstawiony sposób), za co pracodawcy grożą określone konsekwencje prawne, o czym wspomnę w dalszej części.
Pomimo takiego czasu pracy proszę w żadnym wypadku nie odmawiać jej wykonania. Co prawda Kodeks pracy przewiduje pewne sytuacje, w których pracownik może odmówić wykonania pracy, ale nie ma wśród nich nieprawidłowo zaplanowanego czasu pracy przez pracodawcę.
Udzielając ostatecznej odpowiedzi na Pani pytanie, praca 6 dni w tygodniu bez odpowiedniego skrócenia pracy w innym tygodniu powoduje naruszenie przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Jeśli wykonuje Pani pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, pracodawca ma obowiązek oddać Pani dzień wolny za pracę w sobotę i nie ma znaczenia, czy praca w tym dniu była wykonywana przez 1 czy 8 godzin – pracodawca ma obowiązek „oddać” Pani cały dzień wolny za wspomnianą pracę w sobotę. Praca 6 dni w tygodniu jest dopuszczalna, o ile byłoby to Pani zrekompensowane odpowiednio krótszym innym tygodniem pracy, a Pani pracodawca nie może planować pracy na 6 dni w każdym tygodniu. Jeśli tak robi, to narusza przepisy Kodeksu pracy. Warto tu przywołać orzecznictwo sądowe, tj. wyrok Sądu Najwyższego z 11 marca 2010 roku, sygn. akt I PK 191/09, gdzie wskazano, że „czas pracy należy bilansować w ramach obowiązującego okresu rozliczeniowego.”
Jeśli pracuje Pani w przedstawiony w pytaniu sposób w każdym tygodniu w danym okresie rozliczeniowym, to za pracującą sobotę pracodawca ma obowiązek dać Pani wolny dzień.
Proponuję w Pani sytuacji na piśmie zwrócić się do pracodawcy, by wyjaśnił te naruszenia. Służymy pomocą w sporządzeniu takiego pisma. Przysługuje też Pani skarga do Państwowej Inspekcji Pracy, którą również możemy sporządzić i dochodzić w konsekwencji od Pani pracodawcy stosownej rekompensaty za naruszenia, jakich dopuścił się wobec Pani.
Pani Ania pracuje w dziale obsługi klienta. Zgodnie z harmonogramem, pracuje od poniedziałku do piątku po 8 godzin, a dodatkowo w każdą sobotę 4 godziny. Jej pracodawca nie daje jej za to dodatkowego dnia wolnego. Po konsultacji z prawnikiem dowiedziała się, że zgodnie z Kodeksem pracy, powinna mieć zrekompensowany ten czas wolnym dniem w innym tygodniu, co pozwoliłoby na zachowanie przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Pan Jan pracuje na magazynie. Z powodu dużego obłożenia pracą, często pracuje 6 dni w tygodniu, w tym również w soboty. Po kilku miesiącach zauważył, że nie otrzymuje dnia wolnego za przepracowane soboty. Kiedy zgłosił to swojemu pracodawcy, ten zmienił grafik, skracając pracę w jednym z tygodni, by zrekompensować pracę w soboty.
Pani Monika, zatrudniona w firmie produkcyjnej, pracuje na dwie zmiany od poniedziałku do piątku, a co drugą sobotę również wykonuje swoje obowiązki przez 5 godzin. Jej pracodawca, zgodnie z przepisami, zawsze daje jej wolny dzień w tygodniu, w którym pracowała w sobotę, dzięki czemu zachowany jest przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy.
Praca w sobotę powinna być rekompensowana dniem wolnym, aby zachować przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy. Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi odpowiednią liczbę dni wolnych w okresie rozliczeniowym, a stała praca sześć dni w tygodniu, bez rekompensaty, jest naruszeniem przepisów prawa pracy. W razie wątpliwości warto zwrócić się o wyjaśnienie do pracodawcy lub zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej online lub wsparcia w sporządzeniu pisma do pracodawcy, oferujemy profesjonalne usługi prawne dostosowane do Twoich potrzeb. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać szybkie i rzetelne rozwiązanie Twojego problemu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Adam Dąbrowski
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
