• Autor: Dorota Kriger
Pracodawca na czas przestojów (braku zleceń, zamówień) wymusza na pracownikach korzystanie z urlopu wypoczynkowego. Często zdarza się, że jesteśmy informowani o tym dzień przed narzuconym rozpoczęciem urlopu. Czy jest to zgodne z Kodeksem pracy i jak ma się do tego art. 81 § 1, mówiący że pracownikowi gotowemu do podjęcia pracy w czasie postoju przysługuje wynagrodzenia zgodne ze stawką zaszeregowania? Jeśli pracodawca ma takie prawo, to jaką część urlopu może „zabrać” pracownikowi?
Przestój to nieplanowana i przejściowa przerwa w wykonywaniu pracy, do której pracownik był gotów, spowodowana zakłóceniami w funkcjonowaniu zakładu. Przyczyny tych zakłóceń mogą leżeć po stronie pracodawcy lub mogą wynikać z winy pracownika.
Sytuacja, opisana w pytaniu, jest niezgodna z przepisami, a pracodawca wymuszający na pracownikach wykorzystanie urlopu wypoczynkowego lub bezpłatnego w czasie, kiedy nie może zapewnić im pracy, czyli w czasie tzw. postoju, postępuje w sposób bezprawny.
Jeśli pracownik był gotów do wykonywania pracy, ale nie mógł jej świadczyć z przyczyn dotyczących pracodawcy, zgodnie z obowiązującymi przepisami zachowuje prawo do wynagrodzenia. Warunkiem uzyskania wynagrodzenia jest pozostawanie pracownika w faktycznej dyspozycji pracodawcy oraz jego gotowość do świadczenia pracy przez czas przestoju. Wynagrodzenie to jest ustalane zgodnie z zasadami opisanymi w art. 81 § 1 Kodeksu pracy.
Pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną odpowiednią pracę, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę, nie niższe jednak od wynagrodzenia ustalonego zgodnie z art. 81 § 1 K.p. (art. 81 § 3 w powiązaniu z art. 42 § 4 K.p.).
Ani dotyczący „przestoju” art. 81 Kodeksu pracy, ani żaden inny nie upoważniają pracodawcy do dysponowania w tym czasie urlopem pracownika. Urlop wypoczynkowy ma służyć pracownikowi, powinien zapewnić fizyczny i psychiczny odpoczynek oraz pozwolić na regenerację jego sił. Nie może to być metoda na wypełnienie lub zastąpienie czasu pracy pracownika, któremu pracodawca – z powodu braku lub złej organizacji lub sytuacji losowych – nie jest w stanie zagwarantować pracy.
Warto przypomnieć, że urlop pracownika jest jego niezbywalnym prawem. Urlop wypoczynkowy powinien być udzielany zgodnie z planem urlopów, który ustala pracodawca przy uwzględnieniu wniosków pracowników (art. 163 § 1 K.p.), za wyjątkiem części urlopu określanego jako „urlop na żądanie”, którym wyłącznie dysponuje pracownik (art. 1672 K.p.). Urlop bezpłatny zaś, zgodnie z art. 174 § 1 K.p., może być udzielony tylko na pisemny wniosek pracownika. Pracodawca, wysyłając pracownika na przymusowy urlop, odbiera mu możliwość skorzystania z wypoczynku w dogodnym dla pracownika czasie, za należnym mu za czas tego wypoczynku wynagrodzeniem. Takie postępowanie dopuszczalne jest tylko wtedy, kiedy urlop był przewidziany dokładnie na ten czas (postoju) w planie urlopów.
O sposobach wynagradzania pracownika za czas przestoju (art. 81 § 1 K.p.) i czas urlopu (art. 172 K.p.) mówią przytoczone tu przepisy Kodeksu pracy:
Artykuł 81 § 1: Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.
Artykuł 172: Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy.
Teoretycznie więc pracownik, korzystając z urlopu w trakcie przestoju, otrzyma wyższe wynagrodzenie niż tzw. przestojowe. Praktyka taka może jednak doprowadzić do sytuacji, kiedy pracownik wykorzysta cały urlop wypoczynkowy na potrzeby pracodawcy i w razie konieczności będzie musiał posiłkować się urlopem bezpłatnym.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Dorota Kriger
Absolwentka kierunku bankowość w Studium Finansów pod patronatem WSB w Poznaniu, licencjat Wydziału Ekonomicznego Akademii Ekonomicznej w Poznaniu w specjalności ekonomika pracy i zarządzanie kadrami. Od 1999 r. zatrudniona na stanowisku specjalisty do spraw administracji i zamówień publicznych, zajmuje się m.in. sprawami pracowniczymi.
Współpracuje przy pozyskiwaniu funduszy unijnych na realizację inwestycji i rozwój przedsiębiorczości (ukończone studia podyplomowe na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego w zakresie „Rozwój regionalny i fundusze strukturalne Unii Europejskiej. Kierowanie projektami”).
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
