Rola testamentu i umów spadkowych w dziedziczeniu przedsiębiorstw

Dziedziczenie firmy rodzinnej to kwestia, która w oczywisty sposób jest przedmiotem zainteresowania tysięcy polskich przedsiębiorców, a także ich spadkobierców. Polski system prawny pozwala na przejęcie firmy w podobny sposób, jak robi się to np. w przypadku auta czy mieszkania, ale trzeba wiedzieć, że — w zależności od tego, czy dotyczy to spółki prawa handlowego lub firmy osoby fizycznej — może być to bardziej skomplikowane. Przeczytajcie nasz tekst, a dowiecie się czegoś więcej, jeśli chodzi o prawo dziedziczenia przedsiębiorstw.

Prawo dziedziczenia przedsiębiorstw. Testamentowe dziedziczenie firm rodzinnych

Dziedziczenie testamentowe to jedna z możliwości. Sporządzenie testamentu umożliwia właścicielowi firmy wskazanie, w jaki sposób jego majątek powinien zostać rozdysponowany na wypadek jego śmierci, tzn. które z dzieci lub innych spadkobierców — oraz w jak dużej części — otrzymają udziały w firmie. Warto przy tym pamiętać, że taki dokument może uwzględniać osoby niespokrewnione z właścicielem przedsiębiorstwa.

Dziedziczenie ustawowe jako plan awaryjny

Dziedziczenie ustawowe zaczyna obowiązywać w sytuacji, gdy:

• właściciel firmy nie sporządził testamentu,
• sporządzony przez niego testament jest nieważny,
• spadkobiercy odrzucą spadek,
• sporządzony testament nie obejmuje całego majątku.

Wówczas to przepisy prawa (w tym m.in. przepisy prawa cywilnego) decydują o tym, kto i w jakiej części odziedziczy majątek danego przedsiębiorstwa.

Spółki prawa handlowego a dziedziczenie

Spółki prawa handlowego — do takich należą np. spółka jawna, komandytowa oraz sp. z o.o. — należy rozpatrywać inaczej, jeśli chodzi o zasady dziedziczenia; w tym przypadku reguły dziedziczenia są określone przez Kodeks Spółek Handlowych. Oprócz tego zasady dziedziczenia mogą zostać dostosowane poprzez dokonanie odpowiednich zapisów w umowie spółki.

Jednoosobowa działalność gospodarcza a przejmowanie przedsiębiorstwa przez spadkobierców

Jeszcze kilka lat temu, tzn. do 2018 roku, przekazanie firmy rodzinnej JDG (jednoosobowa działalność gospodarcza) było niezmiernie trudnym zadaniem, a to z uwagi na przepisy prawne, które umożliwiały przekazanie jedynie "fizycznych" składników majątku (w tym np. samochodów, maszyn itp.), ale bez zachowania ciągłości danej działalności gospodarczej. A zatem, nie można było odziedziczyć np. nazwy firmy, która, jak wiadomo, w biznesie jest jednym z tych elementów, które wyróżniają przedsiębiorstwo spośród konkurencji.

Zarząd sukcesyjny jako tymczasowe rozwiązanie

Obecnie jednak funkcjonują takie rozwiązania, dzięki którym można kontynuować działalność po śmierci właściciela w sposób bezproblemowy. W 2018 roku wprowadzono bowiem ustawę o zarządzie sukcesyjnym, która pozwala na kontynuację działalności firmy po śmierci jej dotychczasowego właściciela. A zatem, przewiduje się funkcjonowanie tzw. przedsiębiorstwa w spadku. Co więcej, zarządcę sukcesyjnego można powołać jeszcze za życia przedsiębiorcy (np. w trakcie jego ciężkiej choroby), co znacznie upraszcza całą procedurę. Podczas trwania zarządu sukcesyjnego firma zachowuje takie swoje elementy jak na przykład:

• nazwa,
• numery identyfikacyjne przedsiębiorstwa, tzn. numery NIP i REGON,

co mocno ułatwia dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa, można bowiem dokonywać rozliczeń z kontrahentami, pracownikami oraz wierzycielami. Tak rozumiany zarząd sukcesyjny jest tymczasowym środkiem zaradczym, choć nie przewiduje się, by służył on na dłuższą metę.

Sukcesja jako proces wieloetapowy

Przedstawiliśmy Ci kilka formalnych rozwiązań, jeśli chodzi o prawo dziedziczenia przedsiębiorstw. Musisz jednak wiedzieć, że sukcesja powinna być procesem wieloetapowym, obejmującym m.in. takie etapy jak:

• nauka prowadzenia biznesu przez przyszłych spadkobierców (może to trwać wiele lat),
• stopniowe przejmowanie odpowiedzialności za poszczególne obszary funkcjonowania firmy.