Roszczenia związane ze świadectwem pracy

Zgodnie z art. 97 K.p. w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Obowiązek ten zagrożony jest sankcją wykroczeniową przewidzianą w art. 282 § 1 pkt 3 Kodeksu pracy.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Wedle przyjętych zasad podziału rodzaju wykroczeń na: wykroczenia jednorazowe, ciągłe i trwałe, zaniechanie obowiązku wydania świadectwa pracy stanowi czyn wykroczeniowy o charakterze trwałym. Oznacza to, że stan bezprawny trwa tak długo, aż obowiązek wydania świadectwa pracy nie zostanie zrealizowany.

W konsekwencji, wykroczenie z art. 282 § 1 pkt 3 K.p. jako mające charakter wykroczenia trwałego nie podlega przedawnieniu orzekania z upływem roku, licząc od dnia ustania stosunku pracy, lecz przedawnienie orzekania za ten czyn rozpoczyna swój bieg dopiero w momencie wydania pracownikowi świadectwa pracy (art. 45 § 1 K.w.).

Na tle powiązania wskazanych przepisów, czyli art. 97 § 1 K.p. i art. 282 § 1 pkt 3 K.p. powstaje pytanie, czy obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy podlega przedawnieniu roszczeń, zgodnie z art. 291 § 1 K.p.?

Na tak postawione pytanie odpowiedzieć trzeba przecząco. Nie negując tej okoliczności, że pod rządami Kodeksu pracy przedawniają się zarówno roszczenia materialne, jak i roszczenia niematerialne, czyli np. podlega przedawnieniu także roszczenie o urlop wypoczynkowy, jako roszczenie niematerialne, to jednak w przypadku świadectwa pracy mamy do czynienia z zupełnie odmiennym stanem faktycznym.

Rozpatrując to zagadnienie, trzeba przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, jaki charakter posiada obowiązek wydania pracownikowi świadectwa pracy? Chodzi o to, czy żądanie wydania świadectwa pracy może być w ogóle uznane za roszczenie?

Świadectwo pracy nie zawiera elementów ocennych a jedynie fakty wskazane w art. 97 § 1 K.p. Dokument ten nie zmienia więc stanu prawnego między stronami byłego stosunku pracy.

Tym samym świadectwo pracy, jako potwierdzające jedynie, określone okoliczności faktyczne, głównie na podstawie dokumentów źródłowych znajdujących się w aktach osobowych pracownika, samo przez się nie tworzy praw podmiotowych ani ich nie pozbawia (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 28.09.1990 r. III PZP 15/90, OSNCP 1991/4/45 a także wyrok SN z dnia 17.05.1996 r. I PRN 40/96, Prok. i Pr. 1996/10/58).

Obowiązek wydania świadectwa pracy nie tworzy praw podmiotowych ani ich nie pozbawia, tym samym nie może być przedmiotem roszczenia pracownika i nie może podlegać przedawnieniu z art. 291 § 1 K.p. (por. wyrok SN z dnia 2.06.2006 r. I PK 250/05, Monitor Prawa Pracy 2006/9/491).

Świadectwo pracy samo przez się nie tworzy nowego stanu prawnego, lecz potwierdza jedynie istniejący. Nie jest także dokumentem urzędowym, nawet jeśli zostanie wydane przez urząd administracji publicznej (por. wyrok SN z dnia 20.02.1991 r. I PR 422/90, Lex nr 14682).

W tych warunkach zapisy znajdujące się w świadectwie pracy mogą podlegać w każdym czasie weryfikacji, jeśli okaże się na podstawie określonych dowodów źródłowych, że są sprzeczne z istniejącym stanem faktycznym. Innymi słowy, dowód przeciwko treści świadectwa pracy może być przeprowadzony w każdym czasie.

Upływ terminu wskazanego w art. 97 § 2/1/ K.p. nie ma tutaj znaczenia, podobnie jak upływ terminu z art. 291 § 1 K.p., gdyż jak wcześniej wskazano żądanie wydania świadectwa pracy nie tworzy praw podmiotowych a zatem nie może ulegać przedawnieniu (por. wyrok SN z dnia 17.05.1996 r. I PRN 40/96, Prok. i Prawo 1996/10/58).

Świadectwo pracy ma więc charakter poświadczenia określonego stanu rzeczy przez pracodawcę, a służy pracownikowi dla celów zarówno zatrudnieniowych u następnego, czy następnych pracodawców, jak również dla celów ubezpieczeniowych w zakresie ustalania prawa do różnego rodzaju świadczeń z zakresu ubezpieczenia społecznego.

Zapisy dokonane w świadectwie pracy rzutują bezpośrednio na uprawnienia pracownicze a także na uprawnienia w zakresie ubezpieczenia społecznego. Zgodność tych zapisów ze stanem faktycznym ma bardzo istotne znaczenie zarówno dla pracownika jak i dla pracodawcy, który świadectwo pracy wystawił.

Niewydanie lub wydanie niewłaściwej treści świadectwa pracy może być przedmiotem roszczeń odszkodowawczych pracownika względem pracodawcy, który świadectwo pracy sporządził. Podstawą prawną tych roszczeń może być zarówno art. 99 K.p. jak i art. 471 K.c. stosowany przez art. 300 K.p.

Pierwsza z tych podstaw odszkodowawczych czyli art. 99 K.p. dotyczy żądania przez pracownika naprawienia szkody doznanej w związku z niewydaniem albo wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy, co w skutkach spowodowało pozostawanie pracownika z tego powodu bez pracy (art. 99 § 2 K.p.).

Wysokość odszkodowania obejmuje okres pozostawania bez pracy z tego powodu, przy czym  odszkodowanie nie może przekroczyć wynagrodzenia za 6 tygodni. Ustawodawca nie precyzuje podstawy obliczenia tego odszkodowania, co oznacza, że nie jest wykluczona podstawa wynagrodzeniowa, jaką kolejny pracodawca proponował pracownikowi, a nie tylko dotychczasowe wynagrodzenie pobierane u pracodawcy, który świadectwo pracy sporządził.

Roszczenie o to odszkodowanie ulega przedawnieniu z upływem trzech lat, licząc od następnego dnia po ustaniu stosunku pracy, zgodnie z art. 291 § 1 K.p. Wymagalność roszczenia o odszkodowanie powstaje bowiem zasadniczo już w dniu, w którym pracownik mógł podjąć kolejna pracę, ale jej nie podjął z powodu braku albo wadliwości świadectwa pracy.

Drugie roszczenie odszkodowawcze, dotyczy szkody związanej z innymi okolicznościami aniżeli nieuzyskanie kolejnego zatrudnienia. Pracownik może na podstawie art. 471 K.c. przez art. 300 K.p. dochodzić od pracodawcy naprawienia szkody, wyrządzonej niewydaniem w terminie lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy, innej niż utrata zarobków w związana z pozostawaniem bez pracy (por. wyrok SN z dnia 13.10.2004 r. II PK 36/04, OSNP 2005/8/106 z aprobującą glosą M. Tomaszewskiej).

W powołanym wyroku SN rozstrzygnął także dwie inne kwestie. Po pierwsze żądanie wydania lub sprostowania świadectwa pracy nie jest przesłanką dochodzenia przez pracownika naprawienia szkody z tytułu niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (art. 99 K.p.).

Oznacza to, że dochodzenie roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 99 K.p. nie musi być poprzedzone wyczerpaniem jakiejś procedury dotyczącej żądania wydania świadectwa pracy, czy też dotyczącej żądania sprostowania tego świadectwa.

Sąd Najwyższy uważa zatem, że procedura przewidziana w art. 97 § 2/1/ K.p. nie ma znaczenia dla dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 99 K.p.

Po drugie, Sąd Najwyższy stwierdził, że  podstawą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracownikowi wskutek odmowy poświadczenia zatrudnienia w warunkach szkodliwych lub w szczególnym charakterze, wynikającej z nienależytego wykonania obowiązku prowadzenia dokumentacji pracowniczej (art. 94 pkt 9a K.p.) stanowi art. 471 K.c. stosowany przez art. 300 K.p.

To ostatnie zagadnienie nawiązuje do stanu prawnego obowiązującego przed dniem 2 czerwca 1996 r., kiedy to nie istniał jeszcze obowiązek zamieszczania w świadectwie pracy informacji o pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Żądanie przez byłego pracownika odszkodowania na podstawie art. 471 K.c. dotyczyć więc będzie szkody powstałej w związku niewydaniem lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy innej aniżeli pozostawanie pracownika bez pracy.

W najszerszym zakresie dotyczyć to może różnego rodzaju świadczeń z ubezpieczenia społecznego np. emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tego tytułu powstanie w chwili, gdy dojdzie do szkody. Szkoda zaś nastąpi wówczas, gdy pracownik starający się w naszym przypadku o emeryturę otrzyma negatywną decyzję ZUS-u odmawiającego mu emerytury na warunkach szczególnych, w związku z uchybieniami związanymi z poświadczeniami faktów zapisanych, bądź nie zapisanych w świadectwie pracy.

Wymagalność roszczenia o odszkodowanie nastąpi w momencie powstania szkody i od tego dnia będzie biegł 3 letni termin przedawnienia z art. 291 § 1 K.p. Pracodawcy powinni więc przywiązywać szczególna wagę do obowiązku wystawiania i rzetelności świadectwa pracy, gdyż może się okazać, że będą pociągani do odpowiedzialności odszkodowawczej po wielu latach od dnia ustania danego stosunku pracy i roszczenia takie nie będą z podanych wyżej powodów przedawnione.

Mogą zaistnieć także takie przypadki, kiedy niewłaściwie wydane świadectwo pracy spowoduje wypłacenie pracownikowi nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego i wówczas zobowiązanym do naprawienia szkody będzie pracodawca, który wydał niewłaściwej treści świadectwo pracy a nie pracownik, który otrzymał nienależne świadczenie ubezpieczeniowe (por. wyrok SA z dnia 21.09.2000 r. III Aua 499/00, OSA 2001/3/12).

Reasumując , szczegółowa analiza przepisów dotyczących wydawania świadectw pracy a także problematyki odszkodowań związanych z niewydaniem lub wydaniem niewłaściwego świadectwa pracy prowadzi do wniosku, że pracodawcy powinni przywiązywać do tych zagadnień większe, niż dotychczas znaczenie, jeśli nie chcą ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej za swoje błędy.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>