Urlop wypoczynkowy bibliotekarzy

Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. Nr 164, poz. 1365 – zwane dalej Psw – pozbawiła bibliotekarzy nie będących bibliotekarzami dyplomowanymi prawa do korzystniejszego wymiaru urlopu wypoczynkowego, jaki posiadali do dnia 31 sierpnia 2006 r.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Urlop wypoczynkowy bibliotekarza nie będącego bibliotekarzem dyplomowanym określany jest od dnia 1 września 2006 r. na podstawie przepisów Kodeksu pracy, czyli w wymiarze uzależnionym od posiadanego stażu pracy dla celów urlopowych:

• 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
• 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Nowe zasady obowiązują od 1 września 2006 r., toteż pracownicy zachowują prawo do 36 dniowego urlopu wypoczynkowego za 2006 r. a niższy wymiar może być stosowany od 1 stycznia 2007 r.

Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie budzi poważne wątpliwości prawne w aspekcie jego zgodności przepisami Konstytucji RP a w szczególności: zasadą praw nabytych oraz zasadą prawa do wypoczynku.

Z punktu widzenia zasady prawa do wypoczynku uznać trzeba zabieg ustawodawcy jako niczym nie uzasadniony.  Ustawodawca może mniej korzystnie uregulować status pracowniczy danej grupy zatrudnionych ale w zakresie prawa do wymiaru urlopu wypoczynkowego nie powinien przyjmować tendencji ograniczającej  to prawo, podczas gdy zgodnie z dyrektywami prawa europejskiego Kodeks pracy dokonał wydłużenia wymiaru urlopu (z dniem 1 stycznia 2004 r. zlikwidowano wymiar urlopu wynoszący 18 dni pozostawiając 20 i 26 dni).

Pozbawienie korzystniejszego wymiaru urlopu powinno być uzasadnione poprawą warunków pracy danej grupy pracowniczej, z czym w sposób oczywisty nie mamy do czynienia w przypadku bibliotekarzy.

Zważywszy na to, że Prawo o szkolnictwie wyższym narusza wskazane dwie zasady konstytucyjne, oraz biorąc pod uwagę zasadę uprzywilejowania pracownika wynikającą z art. 18 Kodeksu pracy, władze poszczególnych uczelni, mogą zagwarantować w regulaminie pracy wskazanym grupom bibliotekarzy zachowanie prawa do urlopu w wymiarze 36 dni roboczych.

Praktyka w tym zakresie jest zróżnicowana, co powoduje ten skutek, że bibliotekarze są  nierówno traktowani w zatrudnieniu (art. 18^3a i nast. K.p.). Rektorzy niektórych uczelni zachowali bibliotekarzom prawo do korzystniejszego wymiaru urlopu a inni nie.

Pojawiają się jednocześnie różne wykładnie i wyjaśnienia interpretacyjne na tle w szczególności art. 264 ust. 7 Psw. Niektórzy uważają, ze dokonana przez Psw zmiana stanu prawnego może skutkować dopiero wówczas, gdy pracodawca dokona pracownikom wypowiedzeń zmieniających wymiar urlopu na mniej korzystny.

Jest to interpretacja błędna, gdyż uprawnienia pracownicze wchodzą do treści stosunku pracy i muszą być wypowiedziane przez pracodawcę w razie ich pogorszenia, tylko wówczas, gdy pochodzą z aktu prawnego niższej rangi niż ustawa, czyli z układu zbiorowego pracy, regulaminu pracy, czy regulaminu wynagradzania itp.

Innymi słowy, pracodawca musi wypowiedzieć korzystniejsze warunki zatrudnienia jeśli sam przyczynia się do zmiany źródła prawa pracy., Jeśli natomiast zmian dokonuje ustawodawca, to wchodzą one w życie z mocy prawa, bez potrzeby stosowania wypowiedzenia zmieniającego.

Wedle ukształtowanych zasad, zmiana ustawy powoduje z mocy prawa pozbawienie określonych uprawnień pracowniczych, bez potrzeby dokonywania wypowiedzenia zmieniającego. Przykładowo, z dniem 1 stycznia 2004 r. ustawodawca zabrał pracownikom dwa dni świąteczne, nakazując ich odpracowanie, zgodnie z art. 130 § 2 zdanie 2 Kodeksu pracy.

Tym sposobem ustawodawca pozbawił powszechnie pracowników uprawnień do dwóch świąt w roku kalendarzowym i ta zmiana, jak wiadomo, nie wymagała żadnego wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy. Dopiero z dniem 30.11.2006 r. doszło do przywrócenia pracownikom tych dwóch świąt, gdyż ustawodawca uchylił art. 130 § 2 zdanie 2 Kodeksu pracy.

Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy (art.42 K.p.) może dotyczyć tylko świadczeń realizowanych przez pracodawcę a nie przez państwo. W strukturze uprawnień wynikających z ustawy o szkolnictwie wyższym mieliśmy uprawnienia, których oczywiście pracodawca nie mógł ani nadać ani ich pozbawić. Dotyczyło to np. uprawnień emerytalnych.

Wedle innego poglądu, art. 264 ust. 7 Psw używając zwrotu „na tych samych zasadach” zachowuje wskazanym w tym przepisie pracownikom wszystkie prawa pracownicze, które posiadali na podstawie poprzedniej ustawy o szkolnictwie wyższym.

Tego rodzaju wykładnia jest równie błędna, gdyż z zapisu art. 264 ust. 7 Psw nie sposób poprawnie takiego wniosku wyciągnąć. Można to ewentualnie zrobić poprzez domniemanie, ale takim sposobem nie wolno domniemywać zarówno uprawnień pracowniczych realizowanych przez pracodawcę jak i realizowanych przez państwo.

Jeszcze inni uważają, że Prawo o szkolnictwie wyższym prawidłowo uregulowało status pracowniczy bibliotekarzy i charakter oraz treść tej ustawy nie daje podstaw do zarzutu naruszenia zasady praw nabytych.

Także i temu twierdzeniu brak dostatecznego uzasadnienia. Przy właściwej wykładni art. 264 ust. 7 Psw mamy w istocie do czynienia z zachowaniem przez tę grupę zatrudnionych prawa do mianowania na zasadach przewidzianych dotychczas.

Wymieniona grupa pracowników pozbawiona jest natomiast prawa do urlopu w wymiarze 36 dni roboczych i ta okoliczność może być oceniana w aspekcie naruszenia zasady praw nabytych.

Pozbawienie wyższego wymiaru urlopu wypoczynkowego jako świadczenia corocznego, może być rozpatrywane z różnego punktu widzenia w aspekcie statusu prawnego poszczególnego pracownika.

Uprawnienia urlopowe pracowników przyznane na zasadach korzystniejszych od powszechnych, mają wpływ na planowanie kariery zawodowej. Decydują o  wyborze miejsca i stanowiska pracy, jak również dopingują do rozwoju kariery zawodowej.

Z punktu widzenia prawa do wypoczynku jest to także bardzo istotny element rzutujący na sytuację prawną każdego pracownika. Pozbawienie takich korzystniejszych, corocznych uprawnień urlopowych stawia pracownika w trudnej sytuacji, polegającej na potrzebie ograniczenia jego dotychczasowego prawa do wypoczynku i odmiennego, ograniczonego czasowo planowania swego życia prywatnego.

Trzeba przy tym pamiętać, że wybór zawodu i miejsca pracy jest uzależniony znacznie od uprawnień przysługujących pracownikowi z tytułu wykonywania konkretnej pracy. Pracownik podejmując pracę bibliotekarza liczy na swój rozwój zawodowy, dający mu po pewnym czasie korzystniejszą sytuację prawną w zakresie urlopu.

Bibliotekarz, który uzyskał określony staż pracy i stanowisko uprawniające do korzystania z wyższego wymiaru urlopu, ma prawo czuć się oszukanym przez ustawodawcę, który pozbawia go tego korzystniejszego uprawnienia, nie zachowując przynajmniej praw nabytych.

Biorąc to po uwagę, poprawnie ustawodawca ma prawo na nowo  ukształtować świadczenia pracownicze dla bibliotekarzy, przy równoczesnym jednak zachowaniu pracownikom cyklicznych uprawnień wynikających z uchylanej ustawy.

Powinno to dotyczyć co najmniej wymiaru urlopu wypoczynkowego, gdy jest to uprawnienie najważniejsze, bo cykliczne i rzutujące w istotny sposób na zakres prawa pracownika do wypoczynku.

Odmienna sytuacja może być poczytana za nieuzasadnione pozbawienie prawa nabytego, co dodatkowo budzi wątpliwości w sytuacji niejednakowego traktowania tej grupy pracowników przez różne akademickie uczelnie w Polsce.

Jak wiadomo, niektórzy rektorzy zachowali pracownikom bibliotecznym korzystniejsze prawo do urlopu, a inni nie. We wskazanych warunkach można więc upatrywać dodatkowo naruszenia zasady równego traktowania pracowników w zatrudnieniu, co narusza art. 18^3a i nast. Kodeksu pracy.

Opisana sytuacja prowadzi do wniosku, że mamy klasyczny przykład uzasadniający interwencję ze strony Rzecznika Praw Obywatelskich. RPO powinien starać się skłonić ustawodawcę do zmiany Prawa o szkolnictwie wyższym poprzez przepis przejściowy zachowujący bibliotekarzom dotychczasowe urlopowe prawa nabyte.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>