Wynagrodzenie za pracę w niedziele

W artykule „Wynagrodzenie za prace w dniu wolnym od pracy” (PiZS z 2004 r. nr 10) M. Gersdorf omówiła zagadnienia dotyczące prawa do dodatku za pracę w niedzielę i święto w godzinach, które są jednocześnie godzinami nadliczbowymi i za które pracownik nie otrzymał dnia wolnego od pracy.

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Autorka stawia tezę, iż pracownikowi zatrudnionemu w niedzielę, który nie otrzymał w zamian innego dnia wolnego od pracy przysługuje tylko jeden dodatek z tego tytułu, a mianowicie na podstawie art. 151¹ § 1 pkt. 1 K.p.

Uważa, że przyznanie dwóch dodatków nie znajduje uzasadniania prawnego z następujących powodów:

• przepis art. 151¹¹ par. 2 K.p. jest przepisem szczególnym regulującym zasady udzielania dnia wolnego za pracę w niedziele i święta określającym zarówno rekompensatę w formie dnia wolnego jak i w formie należnego dodatkowego wynagrodzenia,
• otrzymanie dwóch dodatków z jednego powodu faktycznego byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, przy czym autorka powołuje się na ukształtowany pogląd w tym zakresie panujący w stanie prawnym przed 1 stycznia 2004 r.,
• wypłacie dwóch dodatków przeczy wykładnia literalna przepisów o czasie pracy, ponieważ art. 151¹¹ § 2 odwołuje się do art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p. a nie do art. 151¹ § 2 K.p. a ten ostatni wyłącza możliwość przyznania dodatku jeżeli taki dodatek został już przyznany na podstawie art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p.

Z uwagi na to, że w świetle powyższej wykładni istnieje nieporozumienie na tle rozumienia pojęcia przepisu szczególnego, trzeba tę sprawę wyjaśnić.

Przepis szczególny, to taki zapis, który odmiennie traktuje określoną kwestię od przepisu ogólnego. Pojęcie to odnieść należy do treści art. 5 K.p., który stanowi, że jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami.

Przykładowo, jeśli ustawa o zakładach opieki zdrowotnej przewiduje dla pracowników zatrudnionych przy aparatach rentgenowskich 5 godzinną normę dobową czasu pracy, to w tym zakresie wyłączona jest 8 godzinna norma przewidziana w art. 129 § 1 K.p.

Tę klasyczną relację Kodeks pracy – ustawa szczególna można także przenieść i odpowiednio zastosować w strukturze przepisów samego kodeksu, ale pod warunkiem istnienia jakiejś regulacji ogólnej oraz jakiejś regulacji szczególnej w rozumieniu odpowiednio stosowanej do takiego przypadku zasady postępowania przewidzianej w art. 5 K.p. Regulacja ogólna i regulacja szczególna muszą więc dotyczyć tego samego zagadnienia.

W Kodeksie pracy można doszukać się takich sytuacji np. art. 205 K.p. w stosunku do przepisów działu siódmego o urlopach wypoczynkowych jest przepisem szczególnym, ponieważ odmiennie reguluje uprawnienia urlopowe pracownika młodocianego.

Charakteru takiego nie posiadają jednak przepisy rozdziału VII działu szóstego K.p. w stosunku do pozostałych rozdziałów tego działu. Poza bowiem rozdziałem VII, kwestia rekompensaty za pracę w niedzielę i święto nie jest regulowana.

Twierdzenie więc, że art. 151¹¹ K.p. ma charakter szczególny jest pozbawione merytorycznego uzasadnienia.

Warto przy tym dodać, że M. Gersdorf nie podaje nawet w stosunku do jakiego przepisu ten artykuł pozostaje w relacji przepis ogólny – przepis szczególny, określając jedynie w sposób bezdyskusyjny charakter art. 151¹¹ K.p. jako przepisu szczególnego.

W sytuacji, gdy relacja identyczności materii nie zachodzi, wówczas nie możemy mówić, że dany przepis w stosunku do drugiego ma charakter szczególny, ale powiemy, że stosunek tych przepisów ma charakter odrębny.To oznacza, że oba przepisy regulują różne zagadnienia i w konsekwencji oba te przepisy stosuje się równolegle.

Taki też charakter posiada art. 151¹¹ K.p. w stosunku do art. 151¹ K.p., ponieważ oba te przepisy regulują różne problemy. Art. 151¹ K.p. określa problematykę rekompensaty za pracę w godzinach nadliczbowych, natomiast art. 151¹¹ K.p. reguluje kwestię rekompensaty za pracę w niedzielę, za którą nie udzielono pracownikowi innego dnia wolnego od pracy.

Art. 151¹¹ K.p. stanowi więc odrębną podstawę prawną roszczeń pracowniczych i to jest główny powód dla którego pracownikowi przysługują za pracę w daną niedzielę, w razie nie otrzymania innego dnia wolnego w zamian, dwa równoległe dodatki, a mianowicie jeden z art. 151¹ § 2 K.p. a drugi na podstawie art.151¹¹ § 2 K.p.

Wykładnia literalna dokonana przez M. Gersdorf miałaby jakiekolwiek znaczenie, gdyby rzeczywiście art. 151¹¹ K.p. miał charakter szczególny w stosunku do innego wyraźnie wskazanego przepisu działu szóstego ale tak nie jest.

Wobec tego, błędne jest twierdzenie, że skoro pracownik otrzymał rekompensatę na podstawie art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p., to nie może jej już otrzymać na podstawie art. 151¹ § 2 K.p. Wadliwość założenia polega na tym, że pracownik nie otrzymuje rekompensat na podstawie art. 151¹ K.p. dwukrotnie, lecz tylko jeden raz a mianowicie na mocy art. 151¹ § 2 K.p.

Druga rekompensata ma swoje źródło nie w przepisie art. 151¹ § 1 pkt. 1 K.p. ale w art. 151¹¹ § 2 K.p. odwołującym się jedynie do wysokości dodatku wskazanego w art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p. Te dwie odrębne podstawy prawne roszczenia pracowniczego pozwalają jednoznacznie uznać, że oba dodatki mają charakter należny i nie kolidują ze sobą.

Pozostałe argumenty M. Gersdorf są także bezzasadne. Twierdzenie, że otrzymanie dwóch dodatków z jednego powodu faktycznego byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jest argumentem pozbawionym znaczenia, jeżeli stan faktyczny wykazuje dwa odrębne źródła prawa z których wywodzi się roszczenie pracownika.

A już całkowicie nieuprawnione jest powoływanie się na ukształtowaną wykładnię tych zagadnień obowiązującą do 31.12. 2003 r., ponieważ z dniem 1 stycznia 2004 r. stan prawny uległ tak istotnym zmianom, że powoływanie się na starą, zresztą słuszną wykładnię, jest zupełnie nie na miejscu.

Do dnia 31.12.2003 r. rekompensata za pracę w niedzielę była uregulowana w art. 134 K.p., dotyczącym wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Art. 134 § 2 K.p., wyraźnie stanowił, że dodatek, o którym mowa w art. 134 § 1 K.p. nie przysługuje za pracę w niedzielę w normalnym czasie pracy, jeżeli pracownikowi udzielono innego dnia wolnego od pracy w tygodniu, co odpowiednio dotyczyło pracy w święto.

Od 1 stycznia 2004 r. ustawodawca zdecydował się jednak na odrębne uregulowanie rekompensaty za pracę w niedziele i święto i dlatego powoływanie się na starą wykładnię jest zupełnie nieodpowiednie do istniejącego obecnie stanu prawnego.

Życie najlepiej weryfikuje wszelkie teoretyczne rozważania i dlatego głoszone tezy wykładniowe trzeba najpierw sprawdzić na możliwych stanach faktycznych a później dopiero „puszczać w eter”, aby nie sprawiać niepotrzebnego zamieszania wykładniowego.

Załóżmy taki stan faktyczny, w którym pracownik po przepracowaniu wolnej planowo niedzieli otrzymał dzień wolny w zamian ale po upływie przewidzianego terminu 6 dni kalendarzowych, bo pracodawca nie udzielił dnia wolnego w wymaganym terminie.

Po zakończeniu okresu rozliczeniowego czasu pracy okaże się, że z tytułu przepracowanej niedzieli nie powstały godziny nadliczbowe, wobec tego pracownik nie będzie miał prawa do dodatku z art. 151¹ § 2 K.p., ponieważ czas przepracowany w niedzielę zrekompensowany został udzielonym dniem wolnym w tym okresie rozliczeniowym, w którym niedziela przepracowana wystąpiła.

Naruszenie przez pracodawcę art. 151¹¹ § 1 pkt 1 K.p. spowoduje jednak ten skutek, że zaistnieją przesłanki przewidziane w art. 151¹¹ § 2 K.p., ponieważ pracodawca nie udzielił pracownikowi dnia wolnego od pracy najpóźniej w ciągu 6 dni kalendarzowych po przepracowanej niedzieli.

W konsekwencji, pomimo braku prawa do dodatku z art. 151¹ § 2 K.p., pracownik na podstawie art. 151¹¹ § 2 K.p. będzie miał prawo do dodatku z art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p.

Przykład ten naocznie pokazuje rozdzielność stosowania art. 151¹ i art. 151¹¹ K.p., co też w pełni uzasadnia tezę, że w razie nie udzielenia pracownikowi dnia wolnego od pracy za przepracowaną niedzielę, pracownik nabywa prawo do dwóch dodatków 100% za każdą godzinę pracy w niedzielę, na podstawie dwóch odrębnych tytułów prawnych, a mianowicie art. 151¹ § 2 K.p. i na podstawie art. 151¹¹ § 2 K.p. w związku z art. 151¹ § 1 pkt 1 K.p.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>