Zakres uznania inspektora pracy – część 1

Problematyka uznania inspektora pracy rozumiana jako uprawnienie do podejmowania określonych działań w zakresie czynności kontrolnych i pokontrolnych czerpie swą zasadniczą podstawę z Konwencji Nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy w sprawie inspekcji pracy... (Dz. U. z 1997 r. Nr 72, poz. 450).

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

Zgodnie z art. 17 ust. 2 tej Konwencji, inspektorzy pracy mają posiadać swobodę decydowania, czy należy udzielić ostrzeżenia lub porady prawnej zamiast rozpoczęcia lub zalecenia rozpoczęcia odpowiednich procedur.

Konstrukcja tego przepisu oznacza pełną swobodę inspektora pracy w sferze oceny stwierdzonego stanu faktycznego w zakresie naruszenia przepisów prawa pracy i podjęcia w tych warunkach określonych środków działań pokontrolnych, bądź niepodejmowania ich w ogóle.

Szerokie określenie tego uprawnienia daje podstawę do twierdzenia, że to prawo przysługuje w zakresie wszelkich możliwych działań pokontrolnych, to znaczy zarówno wynikających z przepisów regulujących status inspekcyjny, jak i z innych odrębnych regulacji prawnych, w tym głównie dotyczących przepisów penalnych.

Zasada ta została odzwierciedlona w pierwotnym brzmieniu ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589) w art. 44 ust. 2, zgodnie z którym pracownicy wykonujący czynności kontrolne, czyli inspektorzy pracy, w zakresie swojego działania są niezależni od jakichkolwiek wpływów postronnych.

Zwrot użyty przez ustawodawcę wskazuje na swobodę inspektora pracy w zakresie podejmowania czynności kontrolnych i pokontrolnych, oczywiście w odpowiedniej zgodzie z systemem przepisów krajowych.

Oznacza to więc niewątpliwie pewne ograniczenie swobody wynikającej z Konwencji Nr 81 MOP, jednakże jest to ograniczenie prawnie dopuszczalne, gdyż Konwencja kształtuje jedynie ogólną zasadę, która musi wpisywać się w system prawa krajowego.

Innymi słowy, ogólne zasady wynikające z Konwencji Nr 81 MOP nie mogą być naruszane w sposób wykluczający ich stosowanie w ogóle. Nie oznacza to jednak zakazu możliwości ograniczenia przedmiotowego w prawie krajowym.

Pierwszym elementem rzutującym na takie ograniczenie jest sama struktura inspekcji pracy w danym kraju, która z natury rzeczy powoduje powstanie pewnego organizacyjnego rozwiązania, w ramach którego muszą przynajmniej w sprawach organizacji procesu pracy istnieć określone zależności hierarchiczne i dlatego całkowita i absolutna dowolność postępowania inspektora pracy nie jest możliwa.

Wyrazem tego w ustawie o PIP jest struktura organizacyjna tej instytucji przewidująca trzy organy: inspektora pracy, okręgowego inspektora pracy i Głównego Inspektora Pracy. Zgodnie z art. 19 ustawy okręgowemu inspektorowi pracy przypisano m.in. prawo zatwierdzania planów pracy inspektorów pracy.

Oznacza to możliwość planowania pracy przez samego inspektora pracy, ale także ingerencję organu II instancji, który z racji zatwierdzania tego planu, może także dokonywać w nim stosownej korekty.

W praktyce oznacza to więc ograniczenie możliwości swobodnego decydowania inspektora pracy o tym, jaką kontrolę i w jakim podmiocie będzie wykonywał. Zresztą istnienie struktury w postaci okręgowego inspektoratu pracy skupiającej inspektorów pracy, którą to jednostką organizacyjną kieruje okręgowy inspektor pracy, już powoduje organizacyjne zależności między inspektorem pracy a okręgowym inspektorem pracy.

Okręgowy inspektor pracy kieruje działalnością okręgowego inspektoratu pracy, sprawuje nadzór nad działalnością inspektorów pracy oraz koordynuje ich działania (art. 19 pkt 1 ustawy o PIP). Zapis ten w istotnym zakresie ogranicza samodzielność inspektora pracy.

Odnosić go jednak trzeba do odpowiednich sfer kompetencyjnych. I tak kierowanie działalnością okręgowego inspektoratu pracy nadaje okręgowemu inspektorowi pracy status pracodawcy kierującego jednostką organizacyjną.

Z racji statusu pracodawcy, w stosunku do skupionych w okręgu inspektorów pracy, okręgowy inspektor może podejmować działania przynależne pracodawcy. Zakres jednak jego kompetencji należy koncentrować na działalności czysto pracowniczej, z pominięciem merytorycznych zadań ciążących na inspektorze pracy jako na organie I instancji PIP.

Część zadań z zakresu prawa pracy ustawa wyraźnie przypisuje Głównemu Inspektorowi Pracy, natomiast okręgowy inspektor może być jedynie upoważniony przez GIP do dokonywania tych czynności (por. art. 18 ust. 7 ustawy).

Bez względu jednak na to, który szczebel zarządzania w instytucji pod nazwą PIP posiada te kompetencje, istnienie ich ogranicza swobodę przynależną inspektorom pracy, lecz fakt ten nie narusza ogólnej zasady niezależności merytorycznej inspektora pracy.

Sprawowanie nadzoru ze strony okręgowego inspektora pracy względem inspektorów pracy należy odnosić do nadzoru administracyjnego jako organu II instancji PIP. Oznacza to, że okręgowy inspektor pracy rozpatruje odwołania od decyzji i innych rozstrzygnięć inspektorów pracy.

Ten nadzór instancyjny wyklucza natomiast wpływ okręgowego inspektora pracy na wydane decyzje przez inspektora pracy, gdyż w tym zakresie inspektorowi pracy przysługuje całkowita i absolutna niezależność.

Zagadnienia te są często w praktyce źle rozumiane, zwłaszcza w sytuacji, gdy ktoś stara się podobnie traktować różne organy nadzoru nad warunkami pracy pod względem ich kompetencji o charakterze decyzyjnym.

Najbardziej zbliżoną do Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie zagadnień merytorycznych jest Państwowa Inspekcja Sanitarna, która posiada wspólne z PIP zadania w zakresie kontroli i nadzoru higieny pracy.

Nie można jednak porównywać organów PIP i organów PIS, ponieważ ich strukturalne usytuowanie i charakter kompetencji, w tym także w sferze organizacji, są skrajnie różne.

Organy PIS zasadniczo bezpośrednio nie wykonują czynności kontrolnych, lecz w ich imieniu czynią to upoważnieni do tego pracownicy.

W przypadku Państwowej Inspekcji Pracy mamy do czynienia z nietypową strukturą działania, polegającą na tym, że organ I instancji, na który nałożono zasadniczo wszystkie najważniejsze zadania ciążące na inspekcji pracy, jest kompetentny zarówno do przeprowadzania kontroli jak i do podejmowania działań pokontrolnych.

Skupia więc w swoim ręku uprawnienia kontrolne i pokontrolne oraz w rzeczywistości w bieżącej swojej działalności wykonuje kontrole i podejmuje rozstrzygnięcia pokontrolne. Te łączne kompetencje przypisane inspektorowi pracy czynią go organem I instancji PIP, któremu musi oczywiście przysługiwać swoboda w zakresie podejmowania działań pokontrolnych o charakterze decyzyjnym, zgodnie z ogólnymi zasadami funkcjonowania organów administracji publicznej.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>