Zakres uznania inspektora pracy – część 3

Zgodnie z art. 19 pkt 1 ustawy o PIP, okręgowy inspektor pracy kieruje działalnością okręgowego inspektoratu pracy, sprawuje nadzór nad działalnością inspektorów pracy oraz koordynuje ich działania (art. 19 pkt 1 ustawy o PIP).

Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>

W pierwszej części omówiłem skutki wynikające z powyższego postanowienia w zakresie kierowania i nadzorowania działalności inspektorów pracy w aspekcie ich niezależności. W drugiej części przeanalizowałem dalsze uprawnienia nadzorcze oraz koordynacyjne przypisane okręgowemu inspektorowi pracy.

Na tle omówionych uprawnień organu II instancji PIP w relacji do inspektora pracy, będącego organem I instancji, rysują się określone wnioski dotyczące zasad funkcjonowania organów inspekcji pracy oraz zależności międzyinstancyjnych.

Status pracowniczy inspektorów pracy, będących pracownikami okręgowego inspektoratu pracy, nie ma wpływu na ich kompetencje merytoryczne jako organu I instancji Państwowej Inspekcji Pracy.

Okręgowemu inspektorowi pracy – jako osobie działającej w imieniu pracodawcy w rozumieniu art. 3¹ K.p. – w relacji do inspektorów pracy przysługują ograniczone uprawnienia kierownicze, wyłączające możliwość merytorycznego wpływu na czynności kontrolne i pokontrolne inspektora pracy.

Okręgowego inspektora pracy obciąża natomiast szereg obowiązków względem inspektorów pracy, które wiążą się z jednej strony z jego funkcją działającego w imieniu pracodawcy, a z drugiej strony – organu II instancji PIP.

I tak okręgowy inspektor pracy jest obowiązany zapewnić właściwe warunki funkcjonowania okręgowego inspektoratu pracy jako urzędu służącego wykonywaniu zadań przez inspektorów pracy.

Nadto, na okręgowym inspektorze pracy ciążą obowiązki w zakresie obsługowo-organizacyjnym dla potrzeb skupionych w okręgu inspektorów pracy, ponieważ okręgowy inspektorat pracy jest urzędem służącym równocześnie organom I oraz II instancji PIP.

Jako organ II instancji i kierownik jednostki zorganizowanej pod nazwą okręgowy inspektorat pracy – okręgowy inspektor pracy zapewnia inspektorom pracy pomoc prawną, poradniczą i szkoleniową, co ma służyć ułatwieniu i doskonaleniu poziomu realizowanych przez inspektorów pracy zadań merytorycznych.

Niezależność merytoryczna inspektora pracy, wynikająca tak z przepisów Konwencji Nr 81 MOP jak i z ustawy o PIP, stawia go w roli nietypowego organu kontrolno-nadzorczego, a całą inspekcję pracy – jako specyficzną strukturę w gronie organów kontrolno-nadzorczych państwa.

Uwarunkowania te sprawiają, że pojęcie zakresu uznania inspektora pracy w strukturze jego kompetencji kontrolno-nadzorczych ma także specyficzne znaczenie i nie jest tym samym rozumiane w sposób typowy dla innych organów kontrolno-nadzorczych.

Uprawnienia organu I instancji PIP w sferze kontrolno-nadzorczej nie oznaczają oczywiście całkowitej dowolności postępowania uznaniowego. Dowolność taka uwarunkowana jest zgodnością relacji stanu faktycznego z obowiązującymi przepisami prawa oraz uznaniem w zakresie podjęcia określonych działań zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem.

Głównym zadaniem systemu inspekcji pracy jest ujawnianie naruszeń przepisów prawa pracy i podejmowanie stosownych działań w kierunku likwidacji tych nieprawidłowości, przy jednoczesnym założeniu celowościowego oddziaływania na podmioty kontrolowane.

Ta celowość oddziaływania mieści w sobie pełne uznanie przysługujące inspektorowi pracy, który powinien podejmować takie czynności mieszczące się w granicach prawa, jakie uzna w danych okolicznościach stanu faktycznego za najbardziej celowe, po to, aby skłonić podmiot kontrolowany do dobrowolnego przestrzegania prawa w przyszłości.

Stworzony system inspekcji pracy jest więc zamierzonym celowo, konsekwentnym działaniem kontrolno-nadzorczo-prewencyjnym, które ma doprowadzić właśnie do dobrowolnego przestrzegania prawa przez podmiot kontrolowany.

O tym, jakie w konkretnych warunkach stanu faktycznego najlepiej podjąć działania względem podmiotu kontrolowanego, decyduje inspektor pracy, któremu państwo powierzyło, zgodnie z art. 24 Konstytucji RP, nadzór nad szeroko rozumianymi warunkami wykonywania pracy.

Choć uprawnienia inspektora pracy mieszczące się w pojęciu jego uznania są bardzo szerokie, nie oznacza to jednak całkowitej dowolności postępowania. Podmioty kierujące do PIP skargi czy wnioski w ramach swoich uprawnień mogą przy pomocy przysługujących im instrumentów prawnych domagać się podjęcia przez inspektora pracy konkretnego działania z zakresu jego kompetencji.

Zatem, mimo szeroko rozumianego uznania kontrolno-nadzorczo-prewencyjnego, inspektor pracy jest obowiązany wyjaśniać i tłumaczyć uprawnionym podmiotom kierującym do niego sprawy, dlaczego w danych okolicznościach podjął takie, a nie inne działania.

W zakresie czynności kontrolnych ewentualny brak takich wyjaśnień lub ich nieścisłość czy niedokładność mogą być przedmiotem skargi do okręgowego inspektora pracy z wnioskiem o ponowne zbadanie danej sprawy.

Działania pokontrolne o charakterze decyzyjnym, choć podejmowane przez inspektora pracy z urzędu, mogą być również przedmiotem zażaleń na bezczynność, zwłaszcza wówczas, gdy podjęte względem podmiotu kontrolowanego środki nadzoru nie przyniosły efektu w postaci likwidacji naruszeń prawa.

W systematyce kompetencyjnej inspektor pracy jest także oskarżycielem publicznym w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, co wiąże się z jego obowiązkami regulowanymi odrębnie od przepisów inspekcyjnych.

Uprawnienia i obowiązki w tym zakresie wynikają z przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, których systematyka nadaje osobom pokrzywdzonym działaniami pracodawcy lub jego przedstawiciela możliwość skutecznego dążenia do ukarania sprawcy takiego wykroczenia.

Może to mieć miejsce także wówczas, gdy inspektor pracy jako oskarżyciel publiczny nie wystąpi do sądu karnego z wnioskiem o ukaranie sprawcy wykroczenia, ponieważ pokrzywdzonemu w rozumieniu art. 25 K.p.w. również przysługuje prawo samodzielnego złożenia takiego wniosku, zgodnie z art. 27 § 2 K.p.w.

Mimo szerokich kompetencji uznaniowych inspektora pracy, obowiązujący system prawny daje w efekcie gwarancję właściwego postępowania organu kontrolno-nadzorczego realizującego zadania z zakresu inspekcji pracy.

Tak więc uznanie inspektora pracy nie jest elementem osłabiającym system inspekcji pracy, lecz instytucją pozwalającą na odpowiednie reagowanie na stwierdzone naruszenia prawa pracy, właściwe dla skutecznego powstrzymania niepraworządnych działań podmiotu kontrolowanego.

Specyfika uznania jako szczególnej kompetencji inspektora pracy uzasadnia odmienne traktowanie tego organu w strukturze wszystkich organów kontrolno-nadzorczych, a także podkreśla jego wyjątkowość w sferze własnej oceny doboru środka oddziaływania pokontrolnego, którego zastosowanie nie podlega formalnemu zaskarżeniu.

Innymi słowy, owo uznanie inspektora pracy wyklucza możliwość zarzutu, że np. inspektor pracy w sprawie o należne pracownikowi wynagrodzenie za pracę nie zastosował nakazu, lecz poprzestał na sporządzeniu wystąpienia lub polecenia likwidacji naruszenia prawa.

Podobnie rzecz wygląda w sferze naruszeń przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, które w ramach środków pokontrolnych regulowane są typowo przy pomocy decyzji administracyjnej.

Uznanie inspektora pracy co do doboru właściwego w danych okolicznościach środka oddziaływania pokontrolnego wyklucza więc możliwość formalnego zarzutu uregulowania naruszenia przepisu bhp nie przy pomocy decyzji administracyjnej, lecz przy pomocy środka bardziej względnego dla podmiotu kontrolowanego.

Kwestionowanie takich działań inspektora pracy może więc mieć miejsce tylko wówczas, gdy podjęte środki pokontrolne okazały się nieskuteczne i nie doprowadziły do likwidacji naruszeń prawa. Brak jest natomiast podstaw prawnych do zarzutu zastosowania niewłaściwego środka pokontrolnego jako mieszczącego się w pojęciu nierzetelnego wykonywania zadań organu kontrolno-nadzorczego.

Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>