• Autor: Katarzyna Siwiec
Pan X prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i zatrudnia pracowników na podstawie umów o pracę. Jednocześnie prowadzi drugą działalność w formie spółki cywilnej i w tej spółce zatrudnione są te same osoby na umowę-zlecenie. Trzeba jednak podkreślić, że firma pana X na żadnym polu nie współpracuje ze spółką. Czyli spółka nie wykonuje na jego rzecz żadnych zleceń, nie ma między tymi firmami żadnych transakcji. Czy ZUS może uznać, że umowy-zlecenia w spółce są zawarte z własnymi pracownikami z uwagi na powiązanie osobowe obu firm? Czy ZUS może uznać, że zleceniobiorcy w spółce wykonują pracę na rzecz pracodawcy, bo jest on wspólnikiem spółki cywilnej? Właśnie ZUS rozpoczął kontrolę w spółce cywilnej i już na wstępie padło stwierdzenie, że będą do zapłaty składki, bo te dwie firmy łączy osoba pana X. Czy stawianie nam takiego zarzutu jest uzasadnione?
Oczywiście nie ma zakazu zatrudniania w dwóch podmiotach – jakkolwiek powiązanych osobowo – na podstawie umowy o pracę i umowy-zlecenia. Jednakże zgodnie z treścią art. 9 ust. 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – osoby, o których mowa w ust. 4a (ten ustęp odwołuje się do osób zatrudnionych na podstawie np. umów-zleceń), podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło, została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.
W związku z powyższym ZUS ma prawo zakwestionować stosunek zlecenia – ma w tym też interes prawny, skoro w przypadku uznania umów-zleceń za umowy o pracę płacone winny być pełne składki ZUS, jak od umowy o pracę. Art. 83 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych daje ZUS prawo w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia. Zdarzają się tego rodzaju postępowania, gdzie ZUS ustala, że umowy z różnymi podmiotami były umowami zawieranymi dla pozoru, bo miały na celu ukrycie prawdziwego stosunku pracy. Albo czasem uznaje takie umowy za służące po prostu ukrywaniu godzin nadliczbowych pracowników. W każdym razie nie ma w tym względzie żadnej generalnej reguły i wszystko zależy od okoliczności danego przypadku.
Ustawodawca przewiduje pracę dla własnego pracodawcy na podstawie umowy-zlecenia, statuując jedynie z tego tytułu nieco surowsze obowiązki w zakresie ubezpieczeń społecznych. Mam tu na myśli wspomniany art. 9 ust 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Stąd też proszę mieć świadomość, że ZUS będzie na pewno zmierzał do ustalenia, że zlecenie w spółce jest fikcyjne, po to tylko aby nie płacić nadgodzin, zmniejszyć składki ZUS itd. Trzeba bowiem mieć też świadomość, iż niejednokrotnie pracodawcy, aby zminimalizować koszty, sięgają i po takie rozwiązania, co jednak nie może być przekładane na wszystkich dookoła.
Co prawda, w przepisie mowa jest o tym samym pracodawcy, ale niestety rozszerza się to pojęcie na inne podmioty powiązane z pracodawcą. Aby nie być gołosłowną, przytoczę tezę wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2015 r., sygn. akt II PK 282/14, zgodnie z którą „praca wykonywana na podstawie umowy zlecenia, zawartej między spółką wchodzącą w skład grupy spółek a pracownikiem innej spółki należącej do tej samej grupy, której przedmiotem jest wykonywanie tych samych czynności co wynikające z umowy o pracę, jest pracą świadczoną w ramach stosunku pracy ze spółką-pracodawcą”.
Przez analogię można przenieść te wnioski na sytuację, którą Pani opisuje. Jest to jednak rozważanie czysto teoretyczne, ponieważ to ZUS musi wykazać, że umowy-zlecenia w ogóle odpowiadały umowom o pracę, a zatem, że występowało wobec zleceniobiorców kierownictwo pracodawcy jako charakterystyczny i konstrukcyjny element istnienia stosunku pracy.
ZUS bada, czy występuje odmienność w świadczonych w ramach zlecenia i umowy o pracę obowiązkach zatrudnionego
Jeżeli zleceniobiorcy nie wykonywali pracy przyporządkowanej (we wskazanych godzinach, miejscu i pod ścisłym kierownictwem), nie był to stosunek pracy. Trzeba w tej sytuacji wykazywać odmienność świadczonych w ramach zlecenia i umowy o pracę obowiązków, jak również to, co Pani napisała – czyli niezależność całkowitą obu tych podmiotów i brak pomiędzy nimi jakichkolwiek powiązań. Nawet jeżeli decyzja ZUS byłaby niekorzystna, będzie możliwość odwołania się od niej do sądu pracy i wykazywania, że nie było to obejście prawa. Sąd jest zawsze zdecydowanie bardziej obiektywny niż ZUS.
W trakcie kontroli proszę wykazywać, że nie ma żadnych powiązań pomiędzy firmami, a zakres świadczeń w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej i w spółce cywilnej nie jest taki sam.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Siwiec
Radca prawny, absolwentka wydziału prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 17 lat pracująca w zawodzie prawnika i udzielająca porad prawnych, od 2010 roku prowadzi własną kancelarię. Specjalizuje się w obsłudze prawnej zarówno przedsiębiorców z różnych branż, jak i osób fizycznych.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
