Zarzut zawierania fikcyjnych umów-zleceń z pracownikami
• Autor: Katarzyna Siwiec
Pan X prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą i zatrudnia pracowników na podstawie umów o pracę. Jednocześnie prowadzi drugą działalność w formie spółki cywilnej i w tej spółce zatrudnione są te same osoby na umowę-zlecenie. Trzeba jednak podkreślić, że firma pana X na żadnym polu nie współpracuje ze spółką. Czyli spółka nie wykonuje na jego rzecz żadnych zleceń, nie ma między tymi firmami żadnych transakcji. Czy ZUS może uznać, że umowy-zlecenia w spółce są zawarte z własnymi pracownikami z uwagi na powiązanie osobowe obu firm? Czy ZUS może uznać, że zleceniobiorcy w spółce wykonują pracę na rzecz pracodawcy, bo jest on wspólnikiem spółki cywilnej? Właśnie ZUS rozpoczął kontrolę w spółce cywilnej i już na wstępie padło stwierdzenie, że będą do zapłaty składki, bo te dwie firmy łączy osoba pana X. Czy stawianie nam takiego zarzutu jest uzasadnione?
Umowa-zlecenie z pracodawcą
Oczywiście nie ma zakazu zatrudniania w dwóch podmiotach – jakkolwiek powiązanych osobowo – na podstawie umowy o pracę i umowy-zlecenia. Jednakże zgodnie z treścią art. 9 ust. 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – osoby, o których mowa w ust. 4a (ten ustęp odwołuje się do osób zatrudnionych na podstawie np. umów-zleceń), podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło, została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.
Kiedy ZUS kwestionuje umowę-zlecenie i podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia?
W związku z powyższym ZUS ma prawo zakwestionować stosunek zlecenia – ma w tym też interes prawny, skoro w przypadku uznania umów-zleceń za umowy o pracę płacone winny być pełne składki ZUS, jak od umowy o pracę. Art. 83 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych daje ZUS prawo w zakresie ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia. Zdarzają się tego rodzaju postępowania, gdzie ZUS ustala, że umowy z różnymi podmiotami były umowami zawieranymi dla pozoru, bo miały na celu ukrycie prawdziwego stosunku pracy. Albo czasem uznaje takie umowy za służące po prostu ukrywaniu godzin nadliczbowych pracowników. W każdym razie nie ma w tym względzie żadnej generalnej reguły i wszystko zależy od okoliczności danego przypadku.
Ustawodawca przewiduje pracę dla własnego pracodawcy na podstawie umowy-zlecenia, statuując jedynie z tego tytułu nieco surowsze obowiązki w zakresie ubezpieczeń społecznych. Mam tu na myśli wspomniany art. 9 ust 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Stąd też proszę mieć świadomość, że ZUS będzie na pewno zmierzał do ustalenia, że zlecenie w spółce jest fikcyjne, po to tylko aby nie płacić nadgodzin, zmniejszyć składki ZUS itd. Trzeba bowiem mieć też świadomość, iż niejednokrotnie pracodawcy, aby zminimalizować koszty, sięgają i po takie rozwiązania, co jednak nie może być przekładane na wszystkich dookoła.
Umowa-zlecenie z podmiotem powiązanych z pracodawcą
Co prawda, w przepisie mowa jest o tym samym pracodawcy, ale niestety rozszerza się to pojęcie na inne podmioty powiązane z pracodawcą. Aby nie być gołosłowną, przytoczę tezę wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2015 r., sygn. akt II PK 282/14, zgodnie z którą „praca wykonywana na podstawie umowy zlecenia, zawartej między spółką wchodzącą w skład grupy spółek a pracownikiem innej spółki należącej do tej samej grupy, której przedmiotem jest wykonywanie tych samych czynności co wynikające z umowy o pracę, jest pracą świadczoną w ramach stosunku pracy ze spółką-pracodawcą”.
Przez analogię można przenieść te wnioski na sytuację, którą Pani opisuje. Jest to jednak rozważanie czysto teoretyczne, ponieważ to ZUS musi wykazać, że umowy-zlecenia w ogóle odpowiadały umowom o pracę, a zatem, że występowało wobec zleceniobiorców kierownictwo pracodawcy jako charakterystyczny i konstrukcyjny element istnienia stosunku pracy.
ZUS bada, czy występuje odmienność w świadczonych w ramach zlecenia i umowy o pracę obowiązkach zatrudnionego
Jeżeli zleceniobiorcy nie wykonywali pracy przyporządkowanej (we wskazanych godzinach, miejscu i pod ścisłym kierownictwem), nie był to stosunek pracy. Trzeba w tej sytuacji wykazywać odmienność świadczonych w ramach zlecenia i umowy o pracę obowiązków, jak również to, co Pani napisała – czyli niezależność całkowitą obu tych podmiotów i brak pomiędzy nimi jakichkolwiek powiązań. Nawet jeżeli decyzja ZUS byłaby niekorzystna, będzie możliwość odwołania się od niej do sądu pracy i wykazywania, że nie było to obejście prawa. Sąd jest zawsze zdecydowanie bardziej obiektywny niż ZUS.
W trakcie kontroli proszę wykazywać, że nie ma żadnych powiązań pomiędzy firmami, a zakres świadczeń w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej i w spółce cywilnej nie jest taki sam.
Przykłady
Pracownik zatrudniony na pełen etat jako magazynier w firmie Pana X popołudniami pracuje na umowę-zlecenie w spółce cywilnej, której Pan X jest wspólnikiem. W ramach zlecenia wykonuje drobne prace konserwacyjne i porządkowe na terenie siedziby spółki. ZUS kwestionuje to jako fikcyjne zatrudnienie, choć zakres obowiązków jest odmienny.
Pani Anna pracuje na umowę o pracę jako sekretarka w firmie Pana X. Po godzinach dorabia na umowę-zlecenie w spółce cywilnej, gdzie zajmuje się obsługą mediów społecznościowych. Mimo że obie firmy nie współpracują, ZUS uznaje te zlecenie za pozorne, twierdząc, że faktycznie pracuje na rzecz swojego pracodawcy.
Pan Marek jest kierowcą w firmie transportowej Pana X, a dodatkowo w ramach zlecenia w spółce cywilnej rozwozi materiały promocyjne tej spółki. Choć wykonywane czynności są inne, ZUS twierdzi, że praca faktycznie odbywa się na rzecz głównego pracodawcy.
Podsumowanie
ZUS ma prawo kwestionować umowy-zlecenia zawierane z pracownikami zatrudnionymi równocześnie na umowę o pracę w firmie powiązanej osobowo z ich pracodawcą. Choć przepisy nie zabraniają takiej sytuacji, kluczowe jest wykazanie odrębności obu podmiotów oraz różnic w zakresie obowiązków wykonywanych na podstawie poszczególnych umów. W przypadku niekorzystnej decyzji ZUS zawsze istnieje możliwość odwołania się do sądu, który obiektywnie oceni zasadność zarzutów.
Oferta porad prawnych
Jeżeli masz wątpliwości dotyczące legalności zawieranych umów-zleceń lub obawiasz się zarzutów ze strony ZUS, skorzystaj z profesjonalnych porad prawnych online. Nasi specjaliści dokładnie przeanalizują Twoją sytuację, wskażą najlepsze rozwiązania i pomogą w przygotowaniu odpowiednich dokumentów. Dzięki konsultacji online zyskasz szybki dostęp do rzetelnej wiedzy prawnej bez konieczności wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Siwiec
Radca prawny, absolwentka wydziału prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 17 lat pracująca w zawodzie prawnika i udzielająca porad prawnych, od 2010 roku prowadzi własną kancelarię. Specjalizuje się w obsłudze prawnej zarówno przedsiębiorców z różnych branż, jak i osób fizycznych.
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
» Choroba w trakcie urlopu po wypowiedzeniu, jakie masz prawa?
» Problemy z urlopem zdrowotnym nauczyciela, jak wyjaśnić błędne obliczenia stażu pracy?
» Nowa organizacja oddziału szpitalnego a prawa pracownika, czy należy się dodatek?
» Niepłacący pracodawca i upadłość, na jakie świadczenia mogą liczyć pracownicy?
» Czy szkolny alarm powinna uruchamiać sprzątaczka ? przepisy i prawa pracownika
Kodeks pracy
