• Autor: Marta Handzlik
Nauczyciel dyplomowany był zatrudniony w szkole na podstawie mianowania w pełnym wymiarze czasu pracy i równocześnie w wymiarze 1/2 etatu w innej szkole na podstawie umowy o pracę. Z powodu braku możliwości zatrudnienia tegoż nauczyciela na pełny etat w szkole macierzystej, od 1 września przeszedł w stan nieczynny. Nauczyciel złożył w ZUS wniosek o naliczenie emerytury. Aktualnie nauczyciel przebywa na zwolnieniu lekarskim. Istnieje prawdopodobieństwo, że zwolnienie będzie dłuższe. Czy w takiej sytuacji nauczyciel musi przejść na emeryturę i rozwiązać stosunek pracy z drugim pracodawcą, czy może przebywać na zasiłku chorobowym, zachowując zatrudnienie u drugiego pracodawcy i odsuwając w czasie przejście na emeryturę?
Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że według przepisów prawa nauczyciele mają trzy możliwości dotyczące przejścia na emeryturę:
1) bez względu na wiek,
2) w obniżonym wieku,
3) po osiągnięciu wymaganego wieku, który dla kobiet wynosi 60, a dla mężczyzn 65 lat.
Od roku 2013 stopniowo jest zrównywany i podwyższany wiek przechodzenia na emeryturę kobiet i mężczyzn, aż do 67 roku życia. Podwyższanie ma następować systematycznie, co cztery miesiące wiek emerytalny przesuwany będzie o kolejny miesiąc.
Uprawnienie do przejścia na emeryturę bez względu na wiek zostało nauczycielom przyznane w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela. Zgodnie z tym przepisem nauczyciele, po udowodnieniu określonego okresu zatrudnienia oraz spełnieniu dodatkowych warunków, mogą przejść na emeryturę bez względu na wiek.
Do warunków koniecznych skorzystania z prawa do przejścia na emeryturę bez względu na wiek należy wymienić:
1) odpowiedni staż,
2) rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela.
Za odpowiedni staż uznać należy 30 lat pracy, w tym 20 lat pracy w charakterze szczególnym, bądź – w odniesieniu do nauczycieli szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich – 25 lat pracy, w tym 20 lat pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym.
Aby skorzystać z emerytury bez względu na wiek, co do zasady należy rozwiązać stosunek pracy na swój wniosek. Jednakże przepisy prawa oświatowego przewidują kilka wyjątków od tej zasady. Jeśli bowiem rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło:
1) w przypadku całkowitej likwidacji szkoły,
2) w przypadku częściowej likwidacji szkoły,
3) w przypadku zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie oddziałów w szkole lub zmiana planu nauczania,
4) z upływem 6-miesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym,
5) w sytuacji odmowy podjęcia pracy przez nauczyciela w stanie spoczynku,
wtedy mimo braku realnego spełnienia warunku o rozwiązaniu stosunku pracy na wniosek nauczyciela może on skorzystać z prawa do emerytury bez względu na wiek.
Należy przy tym pamiętać, że nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. muszą spełnić dodatkowy warunek: nie mogą przystąpić do otwartego funduszu emerytalnego, a jeśli już do niego przystąpili, wówczas za spełnienie warunku uznać będzie można przekazanie składek zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.
Ostatnią grupą nauczycieli, którzy mogą skorzystać z emerytury bez względu na wiek, są urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., którzy do 31 grudnia 2008 r. spełnili warunki dotyczące ogólnego stażu pracy i stażu pracy pedagogicznej.
Jak stanowi art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w celu ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, który obejmuje między innymi nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w przedszkolach niepublicznych, niepublicznych placówkach oraz szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych.
W doktrynie spotkać jednak można pogląd, iż prawo do skorzystania z przejścia na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym mają tylko nauczyciele zatrudnieni w:
– publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli,
– zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych działających na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich,
– publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych działających na podstawie ustawy o pomocy społecznej.
Warunki, jakie powinny zostać spełnione, aby skorzystać z tego uprawnienia zależne są od daty urodzenia podmiotów uprawnionych. Inne bowiem warunki przewidziano dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., a inne dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.
Pierwsza grupa podmiotów musi spełnić łącznie trzy warunki:
– osiągnąć wiek emerytalny wynoszący odpowiednio dla kobiet 55, a dla mężczyzn 60 lat,
– posiadać okres zatrudnienia wynoszący: dla kobiet 20, a dla mężczyzn 25 lat,
– posiadać co najmniej 15 lat pracy w szczególnym charakterze.
Należy przy tym pamiętać, że praca w charakterze nauczyciela musi być przez owe 15 lat wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z uprawnienia do przejścia na emeryturę na powyższych zasadach będzie mogła skorzystać także osoba, której ostatnim zatrudnieniem nie było zatrudnienie w charakterze nauczyciela. Podkreślenia wymaga także fakt, że wymienione wyżej warunki musiały być przez daną osobę spełnione do dnia 31 grudnia 2008 r.
Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. już w 2008 r. osiągnęły wymagany wiek emerytalny (55 i 60 lat). Zupełnie inaczej kształtuje się kwestia osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. Osoby takie bowiem wymagany wiek osiągnęły najwcześniej w dniu 1 stycznia 2009 r. Dlatego też dla tej właśnie grupy osób przewidziano szczególne warunki, których spełnienie stworzy dla nich możliwość skorzystania z prawa do przejścia na emeryturę w obniżonym wieku. Te warunki to:
– na dzień 1 stycznia 1999 r. osoby takie muszą mieć okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat w odniesieniu do kobiet oraz 25 lat w odniesieniu do mężczyzn,
– do dnia 15 stycznia 1999 r. muszą mieć co najmniej 15-letni okres pracy w charakterze nauczyciela,
– nie mogą być członkiem otwartego funduszu emerytalnego, a jeśli do takowego funduszu przystąpiły – muszą złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w funduszu na dochody budżetu państwa – za pośrednictwem ZUS,
– jeśli pozostają w stosunku pracy – stosunek ten musi ulec rozwiązaniu.
Nauczyciel po ustaleniu, że posiada wymagany staż emerytalny, musi złożyć wniosek o rozwiązanie stosunku pracy. Pracownik decyduje o sposobie zakończenia pracy. Najczęściej rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę następuje za wypowiedzeniem złożonym przez nauczyciela. Rozwiązanie następuje z końcem roku szkolnego, po uprzednim złożeniu przez niego 3-miesięcznego wypowiedzenia. Może również nastąpić na mocy porozumienia stron. Stosunek pracy nauczyciela, który ukończył 65. rok życia, ustaje z końcem roku szkolnego, w którym nauczyciel osiągnął ten wiek, za 3-miesięcznym wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę. Jeżeli fakt ukończenia przez nauczyciela 65. roku życia nie jest jednoznaczny z nabyciem przez niego prawa do emerytury, dyrektor szkoły przedłuża okres zatrudnienia, nie dłużej jednak niż o 2 lata od ukończenia przez nauczyciela 65. roku życia.
To, że wystąpiła Pani do ZUS-u z wnioskiem o naliczenie emerytury nie zobowiązuje Pani automatycznie do zakończenia stosunku pracy i przejścia na nią. Skoro jednym z warunków jej uzyskania jest rozwiązanie przez nauczyciela stosunku pracy to dopóki warunek ten nie zostanie spełniony emerytura nie zostanie Pani wypłacona.
Nauczyciele mają różne możliwości przejścia na emeryturę w zależności od stażu pracy, wieku oraz sytuacji zawodowej. Kluczowe jest zrozumienie, że rozwiązanie stosunku pracy nie jest natychmiastowe po złożeniu wniosku o emeryturę, a nauczyciele mogą kontynuować pracę na część etatu i korzystać z zasiłku chorobowego, odkładając decyzję o przejściu na emeryturę na później. Przepisy zapewniają elastyczność, pozwalając nauczycielom na dostosowanie decyzji do ich indywidualnych potrzeb i okoliczności.
Zapewniamy profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism, dostosowane do indywidualnych potrzeb nauczycieli przechodzących na emeryturę. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać wsparcie i klarowne wyjaśnienia dotyczące Twojej sytuacji zawodowej i prawnej. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118
2. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela - Dz.U. 1982 nr 3 poz. 19
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
