Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Autor: Tadeusz M. Nycz
Na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 176, poz. 1240 – zwaną dalej ustawa o zoz), z dniem 1 stycznia 2008 r. dokonano istotnej nowelizacji w problematyce czasu pracy pracowników zakładów opieki zdrowotnej.
Interesuje Cię ten temat i chcesz wiedzieć więcej? kliknij tutaj >>
Najważniejsze zmiany dotyczą pracowników posiadających wyższe wykształcenie wykonujących zawód medyczny, w stosunku do których dopuszczalne jest zobowiązanie ich do pełnienia dyżuru medycznego, których ustawa dzieli na dwie grupy (art. 32j i 32ja ustawy o zoz).
Dyżur medyczny, jako specyficzna instytucja regulowana przepisami ustawy o zoz, został zdefiniowany z dniem 21.01.2000 r. na mocy ustawy z dnia 22.12.1999 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2000 r. Nr 3, poz. 28).
W myśl art. 18d ust. 1 pkt 4 ustawy o zoz, ilekroć w przepisach tej ustawy jest mowa o dyżurze medycznym, należy przez to rozumieć wykonywanie, poza normalnymi godzinami pracy czynności zawodowych przez lekarza lub innego posiadającego wyższe wykształcenie pracownika wykonującego zawód medyczny w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych.
Ta definicja pojęciowa dyżuru medycznego, mimo wielokrotnych nowelizacji ustawy o zoz, nie uległa zmianie, pozostając w pierwotnym brzemieniu także w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 2008 r.
Konstrukcja pojęciowa dyżuru medycznego przewiduje, że specyficzne zobowiązanie pracownicze osób dyżurujących (dla uproszczenia dalej będę mówił o lekarzach), ma charakter pracy wykonywanej poza normalnymi godzinami pracy.
Definicja ta pozostawała w pełnej spójności ze szczegółowymi przepisami art. 32j ustawy o zoz, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2007 r. Od dnia 1 stycznia 2008 r. ustawodawca wlicza czas dyżuru medycznego do czasu pracy, nie przewidując odrębnego sposobu wynagradzania za dyżur medyczny.
Utrzymanie definicji pojęciowej dyżuru medycznego, jako pracy wykonywanej poza normalnymi godzinami pracy, może rodzić, w tych warunkach prawnych, szereg wątpliwości interpretacyjnych.
Po pierwsze, powstaje pytanie, czy dotychczasowa definicja dyżuru medycznego ma obecnie oznaczać zobowiązanie odrębne od czasu normalnej ordynacji, czy też stanowi jedynie wyróżnik wyłącznie historycznie nazewniczy przejęty z poprzedniego stanu prawnego?
Ujmując dyżur medyczny, jako zobowiązanie wykraczające poza normalne godziny pracy, uznać trzeba, że mamy do czynienia ze zobowiązaniem realizowanym wyłącznie w godzinach nadliczbowych. Praktyczne konsekwencje tego stwierdzenia sprowadzają się do kwestii planowania pracy lekarza.
W szczególności, zachodzi pytanie, czy dyżur medyczny może rozpoczynać dany okres rozliczeniowy czasu pracy jako pierwsze zaplanowane zobowiązanie pracownicze, które oczywiście nie będzie kwalifikowane jako praca w godzinach nadliczbowych – w każdym razie pierwsze 7 godzin tego dyżuru?
Gdyby przyjąć gramatyczną wykładnię art. 18d ust. 1 pkt 4 ustawy o zoz, należałoby uznać, że pracodawca jest ograniczony w zakresie możliwości planowania pracy lekarza, gdyż jego harmonogram czasu pracy może ustalić tylko w ten sposób, że najpierw mamy do czynienia z normalnymi godzinami pracy a dopiero później z dyżurem medycznym.
Przy takim założeniu, mimo wliczania czasu dyżuru medycznego do czasu pracy, mielibyśmy nadal do czynienia z odrębnością czasu normalnej ordynacji i czasu dyżuru medycznego, co z systemowego punktu widzenia wydaje się nie do przyjęcia.
Konstrukcja nowelizacji ustawy o zoz dokonana z dniem 1.01.2008 r. wskazuje, że ustawodawca:
Pomijając kwestię dopuszczalnego przekraczania norm średniotygodniowych czasu pracy, można powiedzieć, że szczególne odrębności zawarte w ustawie o zoz, w stosunku do uregulowań Kodeksu pracy polegają na dopuszczalności planowania godzin nadliczbowych.
Analizując treść art. 32j ust. 2 ustawy o zoz, który przewiduje, że praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie, w jakim przekraczać będzie średnio 37 godzin i 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, wyjaśnić trzeba zakres przedmiotowy planowania pracy w godzinach nadliczbowych.
Przepis ten można rozumieć w dwojaki sposób. Po pierwsze tak, że planowanie pracy w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalne wyłącznie w ramach planowania dyżuru medycznego.
Po drugie, możliwa jest także interpretacja, zgodnie z którą dyżur medyczny może być planowany nie tylko w ramach godzin nadliczbowych ale także w ramach normalnych godzin pracy lekarza, czego konsekwencją będzie powszechna dopuszczalność planowania pracy dyżurowej i powszechna dopuszczalność planowania pracy w godzinach nadliczbowych.
Rozważając kwestię poprawnej wykładni w zakresie dopuszczalności planowania pracy w godzinach nadliczbowych, opowiadam się za rozwiązaniem drugim. Stoję na stanowisku, że skoro ustawodawca wlicza czas dyżuru do czasu pracy i zezwala na planowanie pracy w godzinach nadliczbowych wyraźnie w zakresie dyżuru medycznego, to oznacza także dopuszczalność powszechną planowania pracy w godzinach nadliczbowych zarówno w ramach dyżuru jak i w ramach tzw. czasu normalnej ordynacji.
Abstrahując od słuszności przyjętych przez ustawodawcę rozwiązań legislacyjnych, nie uznawałbym potrzeby dosłownego, gramatycznego stosowania definicji dyżuru medycznego zawartej w art. 18d ust. 1 pkt 4 ustawy o zoz.
W szczególności, uważam za błędne wywodzenie z tej definicji twierdzenia, jakoby dyżur medyczny mógł być wykonywany wyłącznie poza normalnymi godzinami pracy pracownika, czyli wyłącznie w godzinach nadliczbowych.
Pomimo legalnego charakteru tej definicji, trzeba zwrócić uwagę na moment jej wprowadzenia i obecną kolizję ze znowelizowanymi z dniem 1 stycznia 2008 r. przepisami ustawy o zoz.
Analiza porównawcza art. 18d ust. 1 pkt 4 i art. 32j ust. 3 ustawy o zoz, prowadzi do wniosku, że definicja legalna nie odpowiada obecnemu stanowi prawnemu, gdyż ustawodawca wyraźnie dopuszcza planowanie dyżuru medycznego nie tylko w godzinach nadliczbowych ale także w normalnych godzinach pracy, o czym świadczy słowo „również” użyte w art. 32j ust. 3 ustawy o zoz.
Kolizję między art. 18d ust. 1 pkt 3 a art. 32j ust. 3 ustawy o zoz, można poprawnie rozwiązać tylko poprzez odpowiednią zmianę definicji legalnej dyżuru medycznego zapisanej w art. 18d ust. 1 pkt 4. Taki sposób wykładni jest konieczny i dopuszczalny z tego względu, że pojęcia definicyjne choć mają istotne znaczenie dla celów określania używanych pojęć ustawowych, to jednak ich znaczenie ma charakter wtórny w stosunku do określonych regulacji merytorycznych.
Innymi słowy, jeśli przepis późniejszy, gramatycznie wyraźnie w art. 32j ust. 3 ustawy o zoz, zmienia charakter pojęciowy dyżuru medycznego, to tym samym dopuszczalna jest odpowiednia zmiana definicji pojęciowej dyżuru medycznego pochodzącej z okresu poprzedzającego przeprowadzoną nowelizację ustawy o zoz z dniem 1.01.2008 r.
W przeciwnym razie, to znaczy gdyby założyć niedopuszczalność zmiany gramatycznego brzemienia definicji dyżuru medycznego, wówczas okazałoby się, że mamy do czynienia z dwoma sprzecznymi przepisami i kolizja między nimi sprawia, iż nie jest możliwe przeprowadzenie wykładni pozwalającej na poprawne stosowanie tych obu regulacji.
W tych warunkach, definicja legalna pojęcia dyżuru medycznego musi ulec pewnej modyfikacji, aby nie dochodziło do istotnych rozbieżności między jej treścią obowiązującą od 2000 r., a zmianami legislacyjnymi wprowadzonymi z dniem 1 stycznia 2008 r.
Wobec tego, pod pojęciem dyżuru medycznego należy obecnie rozumieć wykonywanie zasadniczo poza godzinami pracy czynności zawodowych przez lekarza lub innego posiadającego wyższe wykształcenie pracownika wykonującego zawód medyczny w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych.
Wprowadzone słowo „zasadniczo” powoduje ten skutek, że generalnie celem dyżuru medycznego jest wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych, ale nie wyklucza to możliwości zaplanowania dyżuru w ramach normalnych godzin pracy lekarza.
Jeżeli chcesz wiedzieć więcej na ten temat – kliknij tutaj >>
Udzielamy indywidualnych Porad Prawnych
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
