• Autor: Marta Handzlik
Jestem nauczycielem kontraktowym o wysokich kwalifikacjach (studia magisterskie, podyplomowe i kursy). Pracuję w malej szkole. W przyszłym roku mają zostać połączone dwie klasy, a ja mam zostać zwolniona. Jestem jedynym nauczycielem kontraktowym, ale inni nauczyciele mają mniejsze kwalifikacje. Czy to zgodne z prawem, bym została wytypowana do zwolnienia? Jakie są kryteria wyboru pracownika do redukcji etatu?
Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy Karta Nauczyciela „dyrektor szkoły w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2”.
W myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1997 r., sygn. akt I PKN 399/97, OSNP 1998, nr 18, poz. 541, „w razie zmian organizacyjnych w szkole w rozumieniu art. 20 ust. 1 […] Karty Nauczyciela […] przyjęte przez pracodawcę kryteria wyboru nauczyciela do zwolnienia z pracy podlegają kontroli sądowej, w celu dokonania oceny, czy rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem było uzasadnione”.
Podobnie w wyroku z dnia 7 września 1994 r., sygn. akt I PRN 56/94, OSNP 1995, nr 1, poz. 5, Sąd Najwyższy stwierdził, że „w razie konieczności rozwiązania stosunku pracy z jednym spośród kilku nauczycieli ocenie sądu podlegają również kryteria wyboru osoby, która została zwolniona”. „Na podstawie art. 20 ust. 1 […] Karty Nauczyciela […] dyrektor szkoły może rozwiązać z nauczycielem stosunek pracy, gdy nie jest możliwe dalsze zatrudnienie wszystkich nauczycieli danej specjalności” (wyrok SN z dnia 6 lutego 1997 r., sygn. akt I PKN 70/96, OSNP 1997, nr 19, poz. 374).
„Kryterium możliwości zatrudnienia nauczyciela w innej szkole oraz jego oceny z punktu widzenia gwarancji sprostania pracy w pełnym wymiarze zajęć w zatrudniającej go szkole stanowi ważny społecznie element decyzji personalnych podejmowanych przez szkołę na podstawie art. 20 ust. 1 […] Karty Nauczyciela […]. Interes szkoły jako placówki kształcącej i wychowującej młodzież powinien mieć pierwszeństwo przed indywidualnym interesem nauczyciela” (wyrok SN z dnia 20 sierpnia 2001 r., sygn. akt I PKN 570/00, OSNP 2003, nr 13, poz. 311).
Zobacz też: Zatrudnienie nauczyciela w trakcie studiów podyplomowych
Wydaje się więc, że kryteria doboru winny być postrzegane jako element niezależny od przyczyny ustania w tym sensie, że każde z nich nie stanowi części składowej drugiego, decydujący o zasadności ustania w równiej mierze jak przyczyna, które podlegają kontroli sądowej. Toteż dopuszczalny wydaje się zabieg oceny przyczyny uzasadniającej i weryfikacji jej jako zasadnej w odniesieniu do konkretnego przypadku. Samo bowiem przywołanie przyczyny z art. 20 Karty udowodnienie, że jest ona rzeczywista, obiektywna, ważna, nie gwarantuje jeszcze zasadnego ustania stosunku pracy w odniesieniu do konkretnego pracownika. Konieczne jest wstępne przeprowadzenie procesu ocennego przez pracodawcę, czy fakt zaistnienia przyczyny z art. 20 Karty stanowiącej przyczynę uzasadniającą (wymóg formalnoprawny czynności wypowiadającej) rezygnację z pracownika przy wskazanych kryteriach doboru i wytypowaniu podmiotu do zwolnienia, spełni wymóg przyczyny zasadnej w odniesieniu do wskazanego przez pracodawcę pracownika w indywidualnym przypadku. Kryteria doboru stanowią zatem przesłanki w procesie indywidualizacji zasadności rozwiązania stosunku pracy.
Zgodzić się należy ze stwierdzeniem przyjętym przez Sąd Najwyższy, że proces porównywania pracowników (w sytuacji typowania pracowników do zwolnienia) możliwy jest jedynie na gruncie takich samych rodzajowo cech podmiotów zatrudnianych. Jednolite kryterium porównania stwarza bowiem szansę prawidłowego prowadzenia tego procesu, wręcz decyduje o dopuszczalności jego przeprowadzenia. Możliwe staje się zatem porównanie chociażby stażu pracy pracowników, a niedopuszczalne konfrontowanie stażu pracy z osiągnięciami dydaktycznymi, chociaż obie przesłanki należą do elementów mieszczących się w kręgu stosunku pracy, jednak stanowią różne kategorie. Nie mogą być porównane, gdyż nie mają wspólnych odniesień, w oparciu o które możliwa byłaby ich ocena.
Wobec powyższego należy stwierdzić, że kryteria obrane przez dyrektora szkoły przy wyborze pracownika do zwolnienia mogą stać się przedmiotem postępowania sądowego, jeśli nauczyciel uzna, że został niesłusznie wybrany do zwolnienia.
Musi jednak Pani pamiętać, że nauczyciele mianowani i dyplomowani są bardziej chronieni przez prawo oświatowe niż nauczyciele kontraktowi. Dlatego też w sytuacji, gdy dla nauczyciela kontraktowego i mianowanego nie ma pracy, gdyż jest tylko jedno stanowisko – zwolniony zostanie nauczyciel kontraktowy.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
