• Autor: Marta Handzlik
Jestem inżynierem, od wielu lat pracuję w dużym zakładzie na stanowisku specjalista konstruktor. Jestem objęty ochroną przedemerytalną. Zaproponowano mi przejście na wcześniejszą emeryturę. Nie zgodziłem się. Wobec tego zmieniono mi stanowisko pracy, przenosząc do innego działu, gdzie zleca mi się różne zadania poniżej moich kwalifikacji (w domyśle licząc, że się zwolnię). Pensja jest ta sama, umowa o pracę też, ale czy to jest legalne? Czy można pracownika w przedemerytalnym okresie ochronnym przenosić na inne stanowisko, gdzie wykonuje całkiem inne zadania? Czy taki pracownik może odmówić wykonywania pewnych czynności?
„Okres ochronny” dla pracowników w wieku przedemerytalnym wynika z art. 39 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.). Według literalnego brzmienia tego przepisu: „pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku”.
Przepis ten wprowadza 2 warunki ochrony: czas do osiągnięcia wieku emerytalnego i okres pracy związany z prawem do emerytury. Wprowadzono od niego wyjątki w razie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 K.p.) oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 41 K.p.).
Zobacz też: Likwidacja stanowiska pracy a ochrona przedemerytalna
Co prawda, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jednak ochrona wynikająca z przepisów Kodeksu pracy nie wyklucza rozwiązania stosunku pracy w drodze innej czynności niż wypowiedzenie.
Rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić bowiem na skutek:
Należy również zaznaczyć, że przepisy nie ograniczają w żaden sposób pracownikowi możliwości złożenia wypowiedzenia. Ponadto omawiany zakaz jest zakazem wypowiedzenia umowy o pracę, a nie jej rozwiązania. Oznacza to, że wypowiedzenie wręczone przed rozpoczęciem okresu ochronnego zachowuje swoją ważność i umowa rozwiązuje się po upływie okresu wypowiedzenia (wyrok SN z 7 kwietnia 1999 r.).
Ochrona przedemerytalna nie obowiązuje, gdy zajdą okoliczności uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Zastosowanie przez pracodawcę takiego trybu rozwiązania umowy o pracę uzasadnia ciężkie naruszenie przez pracownika obowiązków pracowniczych, popełnienie przez pracownika w czasie trwania umowy przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie go na zajmowanym stanowisku. Ponadto zwolnienie dyscyplinarne stosuje się w przypadku zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Do wypowiedzenia warunków pracy i płacy mają zastosowanie odpowiednio przepisy o wypowiadaniu umów o pracę. Oznacza to, że pracodawca nie może w stosunku do pracownika w wieku przedemerytalnym zastosować wypowiedzenia zmieniającego, modyfikującego na niekorzyść tego pracownika jego dotychczasowe warunki pracy lub płacy. Pracodawca nie może więc pracownikowi, któremu brakuje np. 2 lata do uzyskania emerytury, obniżyć wysokości wynagrodzenia, czy też obniżyć wymiar czasu pracy albo skierować go do bardziej uciążliwej pracy. Zakaz ten nie ma jednak charakteru absolutnego.
Przeczytaj też: Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy a zasiłek dla bezrobotnych
Pracodawca może bowiem wypowiedzieć warunki pracy lub płacy pracownikowi podlegającemu ochronie przedemerytalnej, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:
W sytuacji gdy pracownik nie przyjmie zaproponowanych mu nowych warunków pracy lub płacy, jego dotychczasowa umowa ulegnie rozwiązaniu.
Wypowiedzenie zmieniające jest dopuszczalne również wówczas, gdy dokonywane jest zwolnienie grupowe (bądź indywidualne) z przyczyn niedotyczących pracownika, np. zmian organizacyjnych u pracodawcy czy restrukturyzacji.
W sytuacji opisanej w pytaniu pracodawca nie ma podstaw, aby wypowiedzieć Panu warunki pracy i płacy.
Zgodnie z art. 42 § 4 K.p. w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, pracownikowi może zostać powierzone wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku kalendarzowym. Nie może to jednak powodować obniżenia wynagrodzenia pracownika, a powierzona praca powinna odpowiadać jego kwalifikacjom.
Przepis § 4 dotyczy raczej obowiązków pracowniczych niż wypowiedzenia zmieniającego. Zobowiązuje on pracownika przez 3 miesiące w roku kalendarzowym do wykonywania pracy innego rodzaju niż określony w umowie pod trzema warunkami:
Przepisu nie stosuje się do pracowników tymczasowych i częściowo w odniesieniu do telepracowników. Okres 3 miesięcy w roku kalendarzowym może być dzielony na części. Może on też przypadać w ostatnim kwartale jednego roku i w pierwszym kwartale następnego roku.
Uzależnienie powierzenia innej pracy od tego, aby odpowiadała ona kwalifikacjom pracownika, nie oznacza, że może to być praca wyraźnie odbiegająca charakterem od pracy dotychczas wykonywanej, nawet jeśli pracownik posiada do jej wykonywania wystarczające kwalifikacje.
Odmowa wykonania takiej pracy nie uzasadnia rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 K.p. Podobnie w wyroku z dnia 18 listopada 1999 r., I PKN 370/99, OSNAPiUS 2001, nr 7, poz. 225, SN stwierdził, że pracownik odmawiający wykonania polecenia sprzecznego z art. 42 § 4 K.p., kierującego go do innej pracy, nie uchybia obowiązkowi pracowniczemu.
Podsumowując: być może zamiast wypowiedzenia zmieniającego pracodawca powierzył Panu inną pracę. Jeśli tak, to pamiętać należy, że takie powierzenie nie może być na okres dłuższy niż 3 miesiące i jeśli praca ta byłaby poniżej Pańskich kwalifikacji, to ma Pan prawo odmówić. Pamiętać także należy, że pracodawca musi uzasadnić potrzebę przeniesienia pracownika na inne stanowisko.
Z kolei jeśli to nie było czasowe (na 3 miesiące) powierzenie stanowiska, to pracodawca naruszył prawo, gdyż nie mógł zmienić chronionemu pracownikowi stanowiska pracy. W takiej sytuacji w pierwszej kolejności przeprowadziłabym rozmowę z pracodawcą, albo wystosowała oficjalne pismo z prośbą o podanie podstawy zmiany stanowiska, a następnie podjęłabym działania przed sądem zmierzające do przywrócenia sytuacji sprzed zmiany.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy
