• Autor: Marta Handzlik
Pracuję w banku. W ostatnim czasie przyjęłam kilka czeków podróżnych o znacznej wartości, które po weryfikacji w centrali banku zostały zakwalifikowane jako fałszywe. Czeki te nie wzbudziły we mnie żadnych podejrzeń. Klient oczywiście wypłacił już gotówkę. Jakie grożą mi konsekwencje służbowe i finansowe?
Odpowiadając na Pani pytanie uprzejmie informuję, że pracownicza odpowiedzialność materialna ma na celu umożliwienie pracodawcy uzyskania od podwładnego odszkodowania w przypadku, gdy w sposób zawiniony naraził on firmę na szkodę. Kodeks pracy przewiduje dwa rodzaje odpowiedzialności. Powszechną – obejmującą wszystkich pracowników i kwalifikowaną – która powstaje, gdy pracownikowi w ramach dodatkowej umowy powierzono mienie pracodawcy do wyliczenia się lub zwrotu. W obydwu przypadkach Kodeks pracy przewiduje możliwość uwolnienia się pracownika – w części lub całości – z obowiązku zapłaty pracodawcy odszkodowania za spowodowanie szkody w jego mieniu.
Zobacz też: Odpowiedzialność finansowa pracownika za błędy
Odpowiedzialność materialna pracownika powstaje automatycznie z chwilą nawiązania stosunku pracy. Pracownik jest zobowiązany do dbałości o mienie pracodawcy. Ponosi zatem odpowiedzialność materialną za szkodę wyrządzoną firmie wtedy, gdy powstała ona wskutek zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków. Oznacza to, że podwładny, który dołożył wymaganej staranności do wykonania swoich zadań, a mimo to naraził pracodawcę na szkodę, nie będzie ponosił odpowiedzialności za tę szkodę. Szkody powstałe wskutek tego rodzaju zachowania mieszczą się w granicach ryzyka gospodarczego pracodawcy.
Istotnym warunkiem odpowiedzialności pracownika jest wina. Występuje ona w dwóch rodzajach: winy umyślnej i nieumyślnej. Rozróżnienie stopnia winy ma dla pracownika zasadnicze znaczenie. W ogólnej regule odpowiedzialności, przy winie umyślnej podwładny odpowiada w pełnej wysokości za wyrządzoną szkodę.
Pracownik umyślnie powodujący szkodę w mieniu pracodawcy będzie musiał zapłacić odszkodowanie obejmujące rzeczywistą stratę oraz pokryć nieosiągnięte korzyści, które firma mogłaby uzyskać, gdyby pracownik nie wyrządził szkody.
Inaczej jest w razie winy nieumyślnej. Pracownik odpowiada wtedy w wysokości wyrządzonej szkody. Odszkodowanie nie może jednak przewyższać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Różnice między rodzajami odpowiedzialności polegają na odmiennym rozkładzie ciężaru dowodu. W ogólnej regule szef musi udowodnić podwładnemu winę oraz normalny związek przyczynowy między powstaniem albo zwiększeniem szkody a zachowaniem się pracownika.
Przeczytaj też: Podwładna
Nieudowodnienie jednego z tych elementów skutkuje oddaleniem powództwa, w razie skierowania sprawy na drogę sądową.
Ciężar dowiedzenia „okoliczności obciążających” pracownika spoczywa tu na pracodawcy. Pracodawca jest wyraźnie obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody.
Gdy chodzi zaś o pracownika, to może on ponosić odpowiedzialność za tę część szkody, która jest wynikiem tylko jego działania lub zaniechania. Nie ponosi on natomiast odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia rozmiarów szkody. Pracownik nie ponosi także ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, jako samodzielnego podmiotu funkcjonującego w obrocie gospodarczym. W szczególności pracownik nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka, które podejmuje pracodawca.
Podsumowując – to pracodawca musi Pani wykazać, że ze swej winy naraziła Pani pracodawcę na szkodę i jeśli zdoła to wykazać, to być może będzie Pani musiała zapłacić odszkodowanie obejmujące rzeczywistą stratę oraz pokryć nieosiągnięte korzyści, które firma mogłaby uzyskać, gdyby Pani nie wyrządziła szkody.
Jeśli okaże się, że szkoda powstała z winy nieumyślnej to odpowiadać Pani będzie jedynie do wysokości wyrządzonej szkody. Odszkodowanie nie może jednak przewyższać kwoty 3-miesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marta Handzlik
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego. Specjalizuje się w prawie oświatowym i prawie pracy. Jest praktykującym prawnikiem z wieloletnim doświadczeniem zawodowym i byłym pracownikiem Ministerstwa Edukacji Narodowej. Odpowiada na najbardziej złożone pytania prawne. Jest autorką książki Finanse w oświacie. Prawo oświatowe w pytaniach i odpowiedziach, a także licznych artykułów, aktualności i komentarzy.
Zapytaj prawnika
Kodeks pracy